Niet vergeten water gebeurd is
Bart Janssen. Foto: Eveline van Elk
Bart Janssen (81) was amper een paar weken oud toen Nijmegen op 22 februari 1944 werd getroffen door Amerikaanse bommen. Pas decennia later ging hij op zoek naar de namen, verhalen en foto’s van alle Nijmeegse slachtoffers. Dat resulteerde in een aantal indrukwekkende boeken én - indirect· een website voor de oorlogsslachtoffers.
Regelmatig krijgt hij nog een telefoontje of een handgeschreven brief van mensen die met hem over de oorlog willen praten. Dan maakt Bart een afspraak en hoort hij nieuwe verhalen. Soms vertellen die mensen, inmiddels ruim boven de tachtig jaar, voor het eerst over wat zij tijdens de lweede Wereldoorlog hebben meegemaakt. Bart: “Het zou zonde zijn als die verhalen niet gehoord worden. Ik laat het niet los.”
Barts leven begon tijdens de oorlog, een paar weken voor het bombardement. Het huis van Barts grootouders werd die dag verwoest, de gevel sloeg uit het pand waar hij op dat moment als baby in de kinderwagen lag. Wonder boven wonder overleefde iedereen in zijn familie de oorlog. “Mijn andere oma wist de pijn van de stad goed aan mij over te brengen. Er waren zoveel gezinnen en families getroffen. Toen zij overleed in 1968 kreeg ik een schoenendoos vol met berichten over de oorlog en het bombardement. Bidprentjes van slachtoffers, krantenknipsels en foto’s.”
Met de schoenendoos als vertrekpunt ging hij jaren later op zoek naar oorlogsslachtoffers en nabestaanden. Bart besteedde vele jaren aan onderzoek en interviews en schreef er rwee lijvige boeken over. Een volgend boek komt er niet meer, die tijd is voor hem geweest. Maar de verhalen krijgen een plekje op een speciale website voor Nijmeegse oorlogsslachtoffers die nog vrijwel dagelijks wordt bijgewerkt. Tijdens de oorlog vielen in de stad bijna 5.000 doden. Dit waren onder meer slachtoffers van het bombardement, geallieerde en Duitse soldaten, mensen die omkwamen toen Nijmegen maandenlang frontstad was, de slachtoffers die vielen bij de Kapokfabriek, Joodse Nijmegenaren, verzetsmensen, mensen in concentratiekampen en mensen die omkwamen door ongelukken met munitie. De website bestaat sinds 2008 en wordt regelmatig bijgewerkt. Bart: “Er zijn laatst nog weer zes filmpjes aan toegevoegd. Bewegend beeld heeft op een andere manier impact en spreekt ook jonge mensen aan.”
Je kunt in je eentje soms zo weinig doen tegen de ellende in de wereld, maar Bart bewijst op zijn manier het tegendeel. “We moeten er alles aan doen om oorlog te voorkomen. Daarom is het zo belangrijk dat jongeren weten wat oorlog inhoudt, en daarom wil ik de verhalen blijven vertellen.”
Jarenlang bezocht hij schoolklassen, hij geeft lezingen en rondleidingen op de begraafplaatsen aan de Daalseweg en de Graafseweg. Er zijn mensen die dit van hem overnemen. “Als ik het straks niet meer kan, dan blijft dit (voorlopig) gelukkig bestaan. Daar ben ik blij mee. De Tweede Wereldoorlog was een breekpunt in onze geschiedenis. We mogen dat nooit vergeten.”