Wat betekent vrijheid voor ons, en hoe behouden we haar? Het hele jaar door organiseert Vrijheid Regio Nijmegen evenementen over het thema vrijheid.



Wat betekent vrijheid voor ons, en hoe behouden we haar? Het hele jaar door organiseert Nijmegen in Vrijheid evenementen rondom diverse thema’s rondom het onderwerp vrijheid. 

Wat betekent vrijheid voor jou?

Vrijheid is niet  vanzelfsprekend 

In de regio van Nijmegen is tijdens de Tweede Wereldoorlog hevig gevochten. Vandaag de dag stuit je nog steeds op sporen van die strijd. In musea, maar ook subtiel en ingetogen daarbuiten. Dit jaar is het 80 jaar geleden dat Nederland bevrijd werd. Daar wordt in Nijmegen en omgeving uitgebreid bij stilgestaan. Bekijk op deze website wat er in de omgeving te doen en te zien is rondom het oorlogsthema. 


Laat je ook informeren via de website van Visit Nijmegen: www.visitnijmegen.com.



REGIO NIJMEGEN HERDENKT 80JAAR VRIJHEID

Infocentrum WO2

Amerikaanse soldaten staken hier in canvasbootjes de rivier over om de Waalbrug en de spoorbrug vanaf de noordoever te veroveren. Er sneuvelden 48 militairen. Als eerbetoon aan hen is de brug uitgerust met 48 paren lichtmasten, die elke avond bij zonsopgang één voor één worden ontstoken in het tempo van een trage mars. Die wordt hier ook elke avond gehouden: de Sunset March.

De Oversteek

Op 20 september, toen Britse tanks de Waalbrug opreden richting Lent, werd de brug toch niet opgeblazen. Mogelijk door een haperend ontstekingsmechanisme, mogelijk op bevel van een Duitse generaal.

Rivierkazemat Lent

In september 2004, bij de herdenking zestig jaar later, schonk Thompsons weduwe zijn naam aan de brug. De felle kleuren zijn van later: ze symboliseren de overgang van Noord-Brabant (rood) naar Gelderland (groen)

Thompsonbrug

Vrijheidsmuseum Groesbeek

In 2014 werd er één op ware grootte nagebouwd. Militairen van de Amerikaanse 82ste divisie – dezelfde als toen – onthulden het glidermonument.

Kinderen willen het nog wel eens gebruiken als klimtoestel, tot ergernis van de initiatiefnemers: het is een monument.

Klein Amerika Groesbeek

De Lindenberg is een cultureel centrum in Nijmegen en heeft haar thuisbasis middenin het centrum van Nijmegen maar is in én voor de hele stad actief.

Wij geloven dat kunst en cultuur een onlosmakelijk onderdeel van de persoonlijke ontwikkeling van mensen is, en vinden dat iedereen de kans moet krijgen om daarmee in aanraking te komen.

In 2024 en 2025 herdenkt de stad 80 jaar bombardement én bevrijding. Wij herdenken mee met verschillende activiteiten die plaatsvinden in de Lindenberg.

Lindenberg Cultuurhuis

Het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis (HvdNG) is de ontmoetingsplaats voor iedereen die iets wil weten of vertellen over de geschiedenis en het erfgoed van Nijmegen. Samen met de stad vertellen wij de verhalen van Nijmegen zonder vaste collectie, door telkens een ander onderdeel van de geschiedenis uit te lichten. Een kleine staf en groot aantal vrijwilligers geeft dit samen vorm.

Huis van de Nijmeegse Geschiedenis

Bunker Valkhofheuvel

De tekst op het gedenkteken: ‘Landingsterrein parachutisten en gliders bij de bevrijding van Overasselt op zondag 17 september 1944.’ De parachutisten waren Amerikanen en Polen, hier gedropt om de bruggen bij Grave over de Maas en die bij Heumen over het Maas-Waalkanaal in te nemen. Het monument werd in 1985 onthuld.

Bevrijdingsmonument Overasselt

Pop-up expositie stadspijn bombardement 1944 trekt door Nijmegen

Conrad Savy zwaait af als vredesambassadeur van Nijmegen

‘Een nieuwe herinnering aan onze opa’

Herdenken en vieren van 80 jaar Market Garden

81 jaar geleden, op 22 februari 1944, werd de binnenstad van Nijmegen compleet verwoest. Het bombardement kwam onverwacht en uit onverwachte hoek. Midden op de dag, net nadat het luchtalarm was afgelopen en veel mensen weer uit de schuilkelders kwamen.

Nog steeds komen er verhalen naar boven die we nog niet kenden. Verhalen over de vreselijke gebeurtenissen van die dag, maar ook over hoe mensen toch de kracht vonden om door te gaan.

Verhalen die verteld moeten worden voordat ze in de mist van het verleden verdwijnen. Omdat ze vertellen over overleven onder moeilijke omstandigheden en omdat ze - helaas - zeer actueel zijn. Ook in Nijmegen vangen we veel mensen op die op de vlucht zijn voor oorlog in hun thuisland en die hier een nieuw bestaan proberen op te bouwen.

Hun verhalen geven ons inzicht in hoe het geweest moet zijn voor onze stadsgenoten al die jaren geleden, toen de stad weer moest worden opgebouwd en levens moesten worden opgepakt. Hun verhalen illustreren ook de waarde van leven in vrede en vrijheid en het belang om deze manier van leven te beschermen. Vrijheid is niet vanzelfsprekend.

Daarom is het belangrijk dat wij aandacht blijven hebben voor de slachtoffers van oorlog en geweld, van toen én van nu. En om dat samen te doen, met alle Nijmegenaren. Alleen door met aandacht, compassie en tolerantie naar de ander te luisteren – of het verhaal zich nu 81 jaar geleden afspeelde of recenter – creëren wij een samenleving waarin iedereen van waarde is. Ik roep u van harte op om mee te doen.


Journaalfilm over de gevolgen van de geallieerde bombardementen van Enschede en Nijmegen. Met beelden van de brandende en verwoeste binnenstad, het puinruimen en de begrafenis van het onbekende slachtoffer. [Bron: Stichting Nijmegen Blijft in Beeld]

VERHALEN BOMBARDEMENT NIJMEGEN 1944

Expositie verlengd rond bombardement  

Bombardement onder grote belangstelling herdacht

Zondag 17 september 1944 landen tienduizenden parachutisten bij de bruggen over de rivieren en kanalen tussen de Belgische grens en Arnhem, terwijl grondtroepen oprukken vanaf Leopoldsburg. Doel van de geallieerde operatie Market Garden: een snelle opmars via deze route richting Hitler-Duitsland. Dat mislukt, de Arnhemse Rijnbrug blijft in Duitse handen. Niettemin worden grote delen van Limburg en Brabant bevrijd, net als het Rijk van Nijmegen. Van hieruit begint in februari 1945 alsnog het slotoffensief tegen het naziregime.

In september 2024 herdenken we in het Rijk van Nijmegen de gebeurtenissen van toen, leggen een link met het heden en vieren 80 jaar vrijheid.

Enkele hoogtepunten uit het programma:

Zondag 15 september

 in en rond het Vrijheidsmuseum
in Groesbeek, van 10.00 tot 17.00 uur. Hier start die dag ook de Euregio
Vrijheidswandeling.

 bij het Generaal Gavin-monument in Groesbeek, van 11.30 tot 12.00 uur.

 op Klein Amerika in Groesbeek, met voertuigen en uitrusting van met name het Britse leger uit de periode van Market Garden. De hele dag te bezoeken, in de ochtend is er ook een paradropping.

Kampement van de Pontoongroup ’40-’45

 op het eiland Veur-Lent bij Nijmegen, te bezoeken van 10.30 tot 17.00 uur. Om 12.00 uur Waalcrossing van de Pontoongroup met 26 boten en 200 re-enactors. Om 13.30 uur officiële herdenking van de 48 Amerikaanse militairen die op 20 september 1944 bij deze actie vielen.

Kampement van Pontoongroup ’40-‘45’,

 van 10.00 tot 19.30 uur. Om 14.57 uur opnieuw Waalcrossing, op hetzelfde tijdstip als de actie destijds.

 van het centrum naar het Vasim-terrein in Nijmegen. Start om 13.00 uur. Van 15.00 tot 22.00 uur Peace by Peace-festival op terrein van de Vasim. Dit wordt zondag 22 september voortgezet van 10.30 tot 18.00 uur.

, voor het grote publiek, over stadsbrug De Oversteek. Start om 19.36 uur op het Vasim-terrein.

PROGRAMMA OPERATIE MARKET GARDEN

Er zijn 48 lichtmasten op De Oversteek, als eerbetoon aan de 48 soldaten die de Waalcrossing op 20 september 1944 niet overleven. Elke avond bij zonsondergang springen ze één voor één aan, in langzaam tempo. Dagelijks loopt een veteraan mee: de Sunsetmarch. Ter herdenking, en als groet aan alle veteranen. Iedereen kan mee lopen.

Sunsetmarch

Van oktober 2024 tot eind 2025 presenteert de Stichting Thornsche Molen een grensoverschrijdend project met als thema "Vluchten Toen en Nu" in het kader van 80 jaar Vrijheid.

Het thema is gekozen met als achtergrond de evacuatie van de bewoners van het buurtschap Thornsche Molen ten tijde van WO2 eind september 1944. Zij moesten vluchten voor het oorlogsgeweld en dat gold tevens voor veel andere groepen en uiteraard ook voor de bewoners aan de Duitse zijde van de grens. Wij willen en moeten de verwoesting van het buurtschap blijven herdenken maar gaan nu, 80 jaar nadien, vooral de vrijheid vieren! Dat doen we met medewerking en betrokkenheid van onze Duitse buren! Het is van belang om met dit project nadruk te leggen op het behoud van onze democratie en onze vrijheid. Wij willen ons inspannen om de huidige generaties en met name de jeugd bij het project te betrekken! De laatste groep wordt gevormd door schoolkinderen van basisschool Op Weg in Ooij en de Grundschule Christophorus in Kranenburg. Ook willen wij aandacht besteden aan de vluchtelingen van NU die in onze regio te vinden zijn, zoals Syriërs en Oekraïners.

VRIJHEID is niet vanzelfsprekend en wij moeten deze blijven bevechten!



Expositie

Zowel Nederlandse als Duitse bezoekers van het informatiecentrum worden voortdurend geïnformeerd over de historie van de Molen en de regio, opdat wij niet vergeten!! Ook de actuele toestand in Europa maakt het noodzakelijk om stil te staan bij belangrijke waarden als Vrijheid, Vrede en Democratie.

Vluchtelingen toen, evacués toen, wat gebeurde er, wat moesten ze doorstaan? Er zijn nog altijd en weer opnieuw vluchtelingen, wat is hun verhaal? Allen waren en zijn op weg naar vrijheid. VRIJHEID, die we nu al 80 jaar mogen ervaren!



In de expositie besteden wij aandacht aan de verhalen van de 4 families die eind september 1944 vluchtten, moesten evacueren vanuit het buurtschap Thornsche Molen en een onzeker lot tegemoet zagen. Dit gebeurt door een fotowand, documenten uit deze periode en interviews met overlevenden en nakomelingen van deze families. Tevens zal aandacht worden geschonken aan de verhalen van Syriërs en Oekraïners die naar onze regio zijn gevlucht. Basisschoolleerlingen uit Ooij en Kranenburg werken mee aan het project. Het thema wordt uitgewerkt in kunstproducten die de vitrines zullen vullen. Op deze manier willen we nieuwe generaties betrekken bij het onderwerp 80 jaar vrijheid: "Opdat wij niet vergeten"!



Menschenskinder

Het landmark “Menschenkinder” is gemaakt in het kader van de viering van 75 jaar vrijheid in 2019 en het idee hiervoor is ontwikkeld door de toenmalige projectleider van de gemeente Berg en Dal, en oud-voorzitter van de Stichting Thornsche Molen. Volgens de kunstenares Anne Thoss representeren de beelden de vluchtende mens. Zij refereren aan de vluchtelingen/evacués, Nederlanders en Duitsers, van 80 jaar geleden, maar ook aan vluchtelingen van nu. Het grensoverschrijdende karakter van dit kunstwerk wordt onderstreept door het feit dat zowel de kunstenaar als de maker van de beelden de Duitse nationaliteit hebben en dat de beeldengroep zich voor de helft op Duits en voor de helft op Nederlands grondgebied bevindt.



Vector of Memory

De ‘Vector of Memory' is een bijzondere markering op de internationale Hiking Trails Liberation Route Europe, een netwerk van maar liefst 10.000 kilometer aan wandelroutes langs musea, monumenten, begraafplaatsen en historische locaties die herinneren aan de laatste fase van de Tweede Wereldoorlog. De Vector is een monumentale wegwijzer in een serie van meerdere ‘Vectors of Memory’, ontworpen door de befaamde Amerikaanse architect Daniël Libeskind.





Expositie | Vluchten toen en nu

De verhalen die opgeschreven worden zijn meestal de grote verhalen. Gezien door de ogen van de machthebbers, de politici, de generaals en de legers.


Waar niet over wordt geschreven in de meeste geschiedenisboeken is het leven van de gewone mensen, de burgers die wonen in oorlogsgebieden.



Het boekje "Verhalen Dichtbij Huis 1944-1945" brengt er verandering in. Het beschrijft een route door het Museumpark die de ellendige situatie van de burgers in en rond Heilig Landstichting tijdens de laatste periode van de
Tweede Wereldoorlog belicht.



Het boekje “Verhalen dichtbij huis 1944-1945” over de situatie van burgers in en rond Heilig Landstichting is beschikbaar voor de bezoekers van het Museumpark. Vanaf 1 maart t/m 2 november kunnen bezoekers die de expositie bezoeken, dit boekje met verhalen uit de oorlog gratis kijgen indien ze dat willen.

Boekje “Verhalen Dichtbij Huis 1944-1945” 

In 2024 en 2025 staan we uitgebreid stil bij onze bevrijding en de beëindiging van de Tweede Wereldoorlog dan 80 jaar geleden. We staan stil bij het grote leed en de vele offers die daarvoor zijn gebracht en bij de waarde van vrijheid.

Het is belangrijk dat wij aandacht blijven hebben voor de slachtoffers van oorlog en geweld, van toen én van nu. Alleen door met aandacht, compassie en tolerantie naar de ander te luisteren – of het verhaal zich nu 80 jaar geleden afspeelde of recenter – creëren wij een samenleving waarin iedereen van waarde is.

Kunnen we iets echt op waarde schatten als we niet weten hoeveel moeite het heeft gekost om het te verkrijgen? Waarschijnlijk niet. Zo is het ook met onze vrijheid. Voor de meeste mensen is die vanzelfsprekend. En het zou voor iedereen vanzelfsprekend moeten zijn om in vrede en veiligheid te kunnen leven, maar dat is het niet.

In onze wereld van nu niet en 80 jaar geleden al helemaal niet. 80 jaar geleden, met het einde van de Tweede Wereldoorlog, hervonden we onze vrijheid tegen een enorme prijs van verwoesting, pijn en verdriet. En daar was men zich TOEN terdege van bewust. Maar dat was 1945. Hoe is dat vandaag, in 2025, nu we 80 jaar vrijheid vieren?

De komende periode worden er weer veel activiteiten georganiseerd in het Rijk van Nijmegen en landelijk; zowel herdenkingen als bevrijdingsfeesten. We nodigen alle bewoners en bezoekers van de regio van harte uit om hieraan deel te nemen. Om de verhalen van toen tot je door te laten dringen, om vrede en vrijheid bewust te ervaren. Neem een kijkje op de Militaire Begraafplaats in Groesbeek bij ‘The Faces of Groesbeek’, of bezoek een van de vele bevrijdingsfeesten in de regio. Misschien wil je het Bevrijdingsvuur ophalen in Wageningen op 4 mei, of ben je die avond om 20.00 uur twee minuten stil.
Als we ons realiseren - al is het maar een beetje – wat de mensen van toen hebben opgeofferd voor onze vrijheid nu, kunnen we deze echt op waarde schatten en vieren. Herdenken en vrijheid vieren zijn daarom twee kanten van dezelfde medaille.

Wij willen alle organisaties en vrijwilligers bedanken die een bijdrage hebben geleverd, of nog gaan leveren, aan het programma ‘80 jaar Vrijheid’. De jongere generaties nodigen we vooral uit om mee te doen.
Om recht te doen aan het leed van onze stad- en dorpsgenoten in oorlogstijd, is het aan ons allen om de herwonnen vrijheid te koesteren. Laten we ons ook nu en in de toekomst samen blijven inzetten om de vrede en vrijheid te bewaren en bewaken.

Namens alle burgemeesters van het Rijk van Nijmegen,



80 JAAR VRIJHEID

Vier 80 jaar vrijheid in Museum Kasteel Wijchen!



Wat betekent vrijheid? Is vrijheid vanzelfsprekend? Voor iedereen is dat anders. In de tentoonstelling Vier Vrijheid! ontdek je inspirerende verhalen over vrijheid toen en nu.



Blikvanger is de Vrijheidsrok – een rok gemaakt van kleurige lapjes stof, elk met een eigen verhaal. Vrouwen door heel Nederland, ook in Wijchen en omliggende dorpen, naaiden deze rokken na de bevrijding als symbool van saamhorigheid en wederopbouw.



Naast de Vrijheidsrok duik je in verhalen over vrijheid, verteld met muziek, radio en persoonlijke herinneringen. Hoe klonk vrijheid in 1945? Hoe vierden mensen hun herwonnen leven? En wat betekent vrijheid voor jou?

Kom, kijk en beleef 80 jaar vrijheid!

Vier Vrijheid!

Kunstkring Wijchen organiseert in het kader van 80 jaar vrijheid, van 18 april tot en met 4 juli 2025, een unieke expositie die deels plaats vindt op en rond het Wijchens meer en in het Kunsthuis.



De manifestatie op het meer bevat 4 unieke en indrukwekkende kunstwerken, vervaardigd door 4 internationale kunstenaars, en vormt samen een visueel spektakel. Deze expositie op het water wordt geopend op 18 april om 16:00 uur door burgemeester Renske Helmer-Engelbert.

De kunstwerken zijn met zorg geselecteerd door een speciale commissie uit een divers aanbod. Ze hebben ieder een link met “vrijheid” in ruime zin.

Een van de hoogtepunten van deze expositie is een interactief en spectaculair bamboekunstwerk dat in samenwerking met verschillende doelgroepen tot stand is gekomen. Het interactieve aspect heeft ervoor gezorgd dat bezoekers zich niet alleen toeschouwers voelen, maar ook deelnemers aan de kunst.

Tevens zal er aandacht zijn voor kinderen en jongeren. Het eigen project “Kinderen kijken naar kunst”, wordt hiervoor ingezet. Kinderen en jongeren gaan dan onder begeleiding van vrijwilligers van de Kunstkring en leerkrachten langs de expositie in het Kunsthuis. Zij krijgen een rondleiding en er wordt dan dieper in gegaan op de kunstwerken: wat zien de jongeren? Welke ideeën roept dit bij hen op? Etc. In het Kunsthuis krijgen zij de kans om zelf hun gevoel te verbeelden.

Daarnaast presenteert de Kunstkring Wijchen van 2 mei tot en met 1 juni 2025 de expo "Verbeeld de Vrijheid" in het Kunsthuis (naast het Kasteel). Deze expositie geeft het thema vrijheid weer vanuit verschillende perspectieven en biedt een platform voor kunstenaars uit de regio Wijchen om de eigen vrijheid te verbeelden. Hieraan kan worden deelgenomen door bewoners uit Wijchen en omgeving, die graag met kunst bezig zijn. Zie voor deelname en verdere informatie: www.kunstkringwijchen.nl/meerkunst-2025/

Langs de oever van het Meer zal Street Art worden gemaakt door twee Wijchense kunstenaars: Morris & Dolstra. Voor hun verhaal zijn wij op zoek gegaan naar input bij o.a. de veteranen van Wijchen. Houd onze aankondigingen op onze website en in de media in de gaten voor verdere details en laat u verrassen door de innovatieve en inspirerende werken die binnenkort te zien zijn.

MEERKunst 25 

“Daar stond ik dan, op een voor mij eigenlijk onbekend stationsplein. Onbekend omdat Nijmegen in puin lag.” 

(De 21-jarige Harry van Geuns, bevrijd in kamp Bergen-Belsen, keert op 18 juni 1945 terug in zijn geboortestad.)



Bewogen verhalen van mensen die aan het einde van de Tweede Wereldoorlog terugkeerden naar huis. Hoe is hun terugkeer – als ze al terugkeren? Hoe worden ze ontvangen? Wat staat hen te wachten?

Een expositie met fragmenten en beelden uit een tijd van veel vreugde en veel verdriet, van chaos, verlies, hoop en vertrouwen op een betere toekomst.

Met boeiende portretten van thuiskomers: joden, verzetsmensen, krijgsgevangenen, dwangarbeiders van de Arbeitseinsatz, evacués.



Thuis komen?

Tijdens de Tweede Wereldoorlog 1940-1945 raken massa’s mensen op drift, ook in het Rijk van Nijmegen. Vervolgd, op de vlucht, ondergedoken, opgepakt, afgevoerd of geëvacueerd.

Op 17 september 1944 komen de bevrijders, maar na drie dagen strijd blijven stad en regio nog maandenlang frontgebied. Het oorlogsgeweld zorgt voor een nieuwe stroom vluchtelingen: evacués. Hele gezinnen, kinderen, ouders, grootouders moeten op de valreep nog voor het oorlogsgeweld vluchten of evacueren. Al met al zijn tijdens de oorlogsjaren in het Rijk van Nijmegen tienduizenden mensen maanden, soms jaren van huis verdreven geweest.

Dan is in mei 1945 de oorlog in Nederland eindelijk voorbij en kan iedereen weer naar huis. Maar Nijmegen is zwaar getroffen: 2.200 burgers gedood en 5.500 verminkt, duizenden huizen verwoest. De aanblik van de dorpen in de Ooij en Groesbeek is zelfs nog troostelozer en triest. Vrijwel elk gezin is op een of andere manier zwaar getroffen.

Tegenover de vreugde en opluchting van de bevrijding staan groot verdriet over de vele slachtoffers, de enorme schade en verliezen. De dagelijkse problemen blijven nog jaren groot: voldoende eten en kleding, een dak boven je hoofd tussen al het puin. Met spanning wordt gewacht op familieleden en vrienden die nog niet terug zijn uit onderduik of evacuatie. Of erger, op degenen die door de Duitse bezetter zijn weggevoerd naar concentratiekampen, gevangenissen en de Arbeitseinsatz. Wie zal er terugkomen en wat zijn hún ervaringen bij thuiskomst?



Mensen op drift door oorlog

De verhalen van deze terugkeerders staan centraal in deze expositie en zijn met veel beeldmateriaal omlijst. Het is een levendige schets van een chaotische en wat vergeten tijd, de smaak van de bevrijding is niet alleen zoet maar ook bitter.

Zo zien we hoe burgers destijds door oorlogsgeweld op drift raakten, allerlei problemen ontmoetten en ten slotte thuiskwamen. Thuis, maar hoe was dat er aan toe? Beelden die we maar al te goed herkennen van de brandhaarden in de wereld van vandaag.



Expositie onder auspiciën van het Stedelijk 4 en 5 Mei Comité Nijmegen en de Historische Vereniging Numaga in het Huis van de Nijmeegse geschiedenis vanaf 25 april tot en met 29 juni 2025.



NB: Rond hetzelfde thema organiseren het Comité en Numaga een lezingenprogramma op 10 mei in het Vrijheidsmuseum te Groesbeek (14.00-17.00 uur) en op 21 juni in het Cultuurhuis De Lindenberg te Nijmegen (14.00-17.00 uur). Nadere informatie volgt.

Vrijheid is niet vanzelfsprekend

Thema's

PROGRAMMA BEVRIJDING 4-5 MEI

VERHALEN BEVRIJDING 4-5 MEI