Wat betekent vrijheid voor ons, en hoe behouden we haar? Het hele jaar door organiseert Vrijheid Regio Nijmegen evenementen over het thema vrijheid.



Wat betekent vrijheid voor ons, en hoe behouden we haar? Het hele jaar door organiseert Nijmegen in Vrijheid evenementen rondom diverse thema’s rondom het onderwerp vrijheid. 

Wat betekent vrijheid voor jou?

Vrijheid is niet  vanzelfsprekend 

Zondag 17 september 1944 landen tienduizenden parachutisten bij de bruggen over de rivieren en kanalen tussen de Belgische grens en Arnhem, terwijl grondtroepen oprukken vanaf Leopoldsburg. Doel van de geallieerde operatie Market Garden: een snelle opmars via deze route richting Hitler-Duitsland. Dat mislukt, de Arnhemse Rijnbrug blijft in Duitse handen. Niettemin worden grote delen van Limburg en Brabant bevrijd, net als het Rijk van Nijmegen. Van hieruit begint in februari 1945 alsnog het slotoffensief tegen het naziregime.

Deze website wordt in aanloop naar september aangevuld met programma-onderdelen en verdiepingsartikelen. Houd de website in de gaten voor de laatste aanpassingen.

NIJMEGEN HERDENKT OPERATIE MARKET GARDEN

Infocentrum WO2

Amerikaanse soldaten staken hier in canvasbootjes de rivier over om de Waalbrug en de spoorbrug vanaf de noordoever te veroveren. Er sneuvelden 48 militairen. Als eerbetoon aan hen is de brug uitgerust met 48 paren lichtmasten, die elke avond bij zonsopgang één voor één worden ontstoken in het tempo van een trage mars. Die wordt hier ook elke avond gehouden: de Sunset March.

De Oversteek

Op 20 september, toen Britse tanks de Waalbrug opreden richting Lent, werd de brug toch niet opgeblazen. Mogelijk door een haperend ontstekingsmechanisme, mogelijk op bevel van een Duitse generaal.

Rivierkazemat Lent

In september 2004, bij de herdenking zestig jaar later, schonk Thompsons weduwe zijn naam aan de brug. De felle kleuren zijn van later: ze symboliseren de overgang van Noord-Brabant (rood) naar Gelderland (groen)

Thompsonbrug

Vrijheidsmuseum Groesbeek

In 2014 werd er één op ware grootte nagebouwd. Militairen van de Amerikaanse 82ste divisie – dezelfde als toen – onthulden het glidermonument.

Kinderen willen het nog wel eens gebruiken als klimtoestel, tot ergernis van de initiatiefnemers: het is een monument.

Klein Amerika Groesbeek

De Lindenberg is een cultureel centrum in Nijmegen en heeft haar thuisbasis middenin het centrum van Nijmegen maar is in én voor de hele stad actief.

Wij geloven dat kunst en cultuur een onlosmakelijk onderdeel van de persoonlijke ontwikkeling van mensen is, en vinden dat iedereen de kans moet krijgen om daarmee in aanraking te komen.

In 2024 en 2025 herdenkt de stad 80 jaar bombardement én bevrijding. Wij herdenken mee met verschillende activiteiten die plaatsvinden in de Lindenberg.

Lindenberg Cultuurhuis

Het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis (HvdNG) is de ontmoetingsplaats voor iedereen die iets wil weten of vertellen over de geschiedenis en het erfgoed van Nijmegen. Samen met de stad vertellen wij de verhalen van Nijmegen zonder vaste collectie, door telkens een ander onderdeel van de geschiedenis uit te lichten. Een kleine staf en groot aantal vrijwilligers geeft dit samen vorm.

Huis van de Nijmeegse Geschiedenis

Bunker Valkhofheuvel

De tekst op het gedenkteken: ‘Landingsterrein parachutisten en gliders bij de bevrijding van Overasselt op zondag 17 september 1944.’ De parachutisten waren Amerikanen en Polen, hier gedropt om de bruggen bij Grave over de Maas en die bij Heumen over het Maas-Waalkanaal in te nemen. Het monument werd in 1985 onthuld.

Bevrijdingsmonument Overasselt

80 jaar geleden, op 22 februari 1944, werd de binnenstad van Nijmegen compleet verwoest. Het bombardement kwam onverwacht en uit onverwachte hoek. Midden op de dag, net nadat het luchtalarm was afgelopen en veel mensen weer uit de schuilkelders kwamen.

Nog steeds komen er verhalen naar boven die we nog niet kenden. Verhalen over de vreselijke gebeurtenissen van die dag, maar ook over hoe mensen toch de kracht vonden om door te gaan.

Verhalen die verteld moeten worden voordat ze in de mist van het verleden verdwijnen. Omdat ze vertellen over overleven onder moeilijke omstandigheden en omdat ze - helaas - zeer actueel zijn. Ook in Nijmegen vangen we veel mensen op die op de vlucht zijn voor oorlog in hun thuisland en die hier een nieuw bestaan proberen op te bouwen.

Hun verhalen geven ons inzicht in hoe het geweest moet zijn voor onze stadsgenoten al die jaren geleden, toen de stad weer moest worden opgebouwd en levens moesten worden opgepakt. Hun verhalen illustreren ook de waarde van leven in vrede en vrijheid en het belang om deze manier van leven te beschermen. Vrijheid is niet vanzelfsprekend.

Daarom is het belangrijk dat wij aandacht blijven hebben voor de slachtoffers van oorlog en geweld, van toen én van nu. En om dat samen te doen, met alle Nijmegenaren. Alleen door met aandacht, compassie en tolerantie naar de ander te luisteren – of het verhaal zich nu 80 jaar geleden afspeelde of recenter – creëren wij een samenleving waarin iedereen van waarde is. Ik roep u van harte op om mee te doen.


Journaalfilm over de gevolgen van de geallieerde bombardementen van Enschede en Nijmegen. Met beelden van de brandende en verwoeste binnenstad, het puinruimen en de begrafenis van het onbekende slachtoffer. [Bron: Stichting Nijmegen Blijft in Beeld]

VERHALEN BOMBARDEMENT NIJMEGEN 1944

Expositie verlengd rond bombardement  

Bombardement onder grote belangstelling herdacht

Fotoverslag Brandgrenswandeling

Honderden mensen vormen kilometerslang erelint voor achthonderd slachtoffers van bombardement

BOMBARDEMENT 22 FEBRUARI 1944 GROOTS HERDACHT

Twee minuten, niet langer duurde op dinsdagmiddag 22 februari 1944 het Amerikaanse bombardement op Nijmegen. De gevolgen waren desastreus. Er vielen bijna 800 doden, duizenden mensen raakten gewond. Een groot deel van de Nijmeegse binnenstad werd verwoest. De impact van deze tragedie is tot op de dag van vandaag zichtbaar en voelbaar.

Deze maand, 80 jaar later, staat Nijmegen uitgebreid stil bij het bombardement van 22 februari 1944. Op het programma staan naast de officiële herdenking op donderdag 22 februari onder meer de Brandgrenswandeling, een expositie, theatervoorstellingen en lezingen. Het meest in het oog springende onderdeel vormen de ‘Lichtherinneringen’, lichtprojecties op vier gebouwen in de binnenstad.


 is de officiële herdenking van het bombardement. Die begint om 11.45 uur met een dienst in de Stevenskerk, gevolgd door een stille tocht naar het monument De Schommel aan de Marikenstraat. Dit monument herdenkt de Nijmegenaren die zijn omgekomen bij het bombardement. De herdenking begint om 13.00 uur. Om 13.28, het tijdstip de bommen vielen, is er twee minuten stilte. Donderdagmiddag 22 februari in de Vereeniging om 15.00 uur een voorvertoning van de EO-documentaire ‘De middag van ’44’. Die wordt ’s avonds om 22.18 uur uitgezonden op NPO2.

Het monument De Schommel is opgericht ter nagedachtenis aan de bijna 800 slachtoffers van het bombardement van 22 februari 1944. Onder hen 24 kinderen en acht zusters van de kleuterschool die op deze plek stond. Het monument bevindt zich als een eiland te midden van drie kastanjebomen. Twee daarvan stonden op de voormalige speelplaats, waren ‘getuigen’ van deze dramatische gebeurtenis.[Foto: Eveline van Elk]

, aan de vooravond van de officiële herdenking, wordt iedereen opgeroepen deel te nemen aan de 

 en stil te staan bij de dromen die de slachtoffers hadden, voor ze uit het leven werden weggerukt. De wandeling voert langs de brandgrens rond het gebied dat door het bombardement getroffen werd, aangegeven met bijna 800 markeringen in het wegdek, één voor elk slachtoffer. Langs de route – deze avond ook gemarkeerd met lichtjes -zingen Nijmeegse koren. De wandelaars worden voorafgegaan door atleten met fakkels.

zullen op vier locaties in het stadscentrum 

 te zien zijn. Dit zijn bewegende lichtprojecties, die herinneren aan het bombardement. Zo verbeeldt de projectie op de Stevenstoren hoe deze indertijd door één bom geraakt werd en instortte. De ‘Lichtherinneringen’ worden geprojecteerd op de westzijde van de Stevenstoren, de voorgevel van de Molenstraatkerk, de zijgevel van de Hema en de wanden van de Emaushof bij De Schommel. De ‘lichtherinneringen’ zijn tot en met zondag 25 februari te zien, telkens tussen 19.30 en 21.30 uur.

Impressies van 'lichtherinnering' van Jaap van den Elzen. De werkelijke uitvoering kan hiervan afwijken.

Programma officiële herdenking op 22 februari

De officiële herdenking van het bombardement van 22 februari 1944 is op donderdag 22 februari 2024, precies 80 jaar na dato. Het programma is voor iedereen toegankelijk.


Stille tocht van de Stevenskerk naar monument De Schommel op het Raadhuishof

PROGRAMMA BOMBARDEMENT NIJMEGEN 1944

Buitenexpositie 'Twee minuten, 22-2-1944' op Plein 1944

EXPOSITIE ‘TWEE MINUTEN, 22 FEBRUARI 1944'

Zondag 17 september 1944 landen tienduizenden parachutisten bij de bruggen over de rivieren en kanalen tussen de Belgische grens en Arnhem, terwijl grondtroepen oprukken vanaf Leopoldsburg. Doel van de geallieerde operatie Market Garden: een snelle opmars via deze route richting Hitler-Duitsland. Dat mislukt, de Arnhemse Rijnbrug blijft in Duitse handen. Niettemin worden grote delen van Limburg en Brabant bevrijd, net als het Rijk van Nijmegen. Van hieruit begint in februari 1945 alsnog het slotoffensief tegen het naziregime.

In september 2024 herdenken we in het Rijk van Nijmegen de gebeurtenissen van toen, leggen een link met het heden en vieren 80 jaar vrijheid.

Enkele hoogtepunten uit het programma:

Zondag 15 september

 in en rond het Vrijheidsmuseum
in Groesbeek, van 10.00 tot 17.00 uur. Hier start die dag ook de Euregio
Vrijheidswandeling.

 bij het Generaal Gavin-monument in Groesbeek, van 11.30 tot 12.00 uur.

 op Klein Amerika in Groesbeek, met voertuigen en uitrusting van met name het Britse leger uit de periode van Market Garden. De hele dag te bezoeken, in de ochtend is er ook een paradropping.

Kampement van de Pontoongroup ’40-’45

 op het eiland Veur-Lent bij Nijmegen, te bezoeken van 10.30 tot 17.00 uur. Om 12.00 uur Waalcrossing van de Pontoongroup met 26 boten en 200 re-enactors. Om 13.30 uur officiële herdenking van de 48 Amerikaanse militairen die op 20 september 1944 bij deze actie vielen.

Kampement van Pontoongroup ’40-‘45’,

 van 10.00 tot 19.30 uur. Om 14.57 uur opnieuw Waalcrossing, op hetzelfde tijdstip als de actie destijds.

 van het centrum naar het Vasim-terrein in Nijmegen. Start om 13.00 uur. Van 15.00 tot 22.00 uur Peace by Peace-festival op terrein van de Vasim. Dit wordt zondag 22 september voortgezet van 10.30 tot 18.00 uur.

, voor het grote publiek, over stadsbrug De Oversteek. Start om 19.36 uur op het Vasim-terrein.

PROGRAMMA OPERATIE MARKET GARDEN

Er zijn 48 lichtmasten op De Oversteek, als eerbetoon aan de 48 soldaten die de Waalcrossing op 20 september 1944 niet overleven. Elke avond bij zonsondergang springen ze één voor één aan, in langzaam tempo. Dagelijks loopt een veteraan mee: de Sunsetmarch. Ter herdenking, en als groet aan alle veteranen. Iedereen kan mee lopen.

Sunsetmarch

In 2024 en 2025 staan we uitgebreid stil bij onze bevrijding en de beëindiging van de Tweede Wereldoorlog dan 80 jaar geleden. We staan stil bij het grote leed en de vele offers die daarvoor zijn gebracht en bij de waarde van vrijheid.

Het is belangrijk dat wij aandacht blijven hebben voor de slachtoffers van oorlog en geweld, van toen én van nu. Alleen door met aandacht, compassie en tolerantie naar de ander te luisteren – of het verhaal zich nu 80 jaar geleden afspeelde of recenter – creëren wij een samenleving waarin iedereen van waarde is.

Herdenking bombardement startpunt ’80 jaar Vrijheid’

In februari 2024 staat Nijmegen uitgebreid stil bij het bombardement van 22 februari 1944. Het vormt de start van het programma ’80 jaar Vrijheid’, dat loopt tot eind augustus 2025. Er zal regelmatig stilgestaan worden bij gebeurtenissen in de laatste jaren van de Tweede Wereldoorlog, 1944 en 1945. 
Het programma ’80 jaar Vrijheid’ is niet alleen bedoeld om te herdenken, maar vooral om mensen actief te betrekken bij thema’s als ‘oorlog’ en ‘vrijheid’ - toen en nu - en bij te dragen aan de bewustwording van de waarden van vrijheid en democratie. De provincie Gelderland is initiatiefnemer van het programma ’80 jaar Vrijheid’. Het wordt omarmd door alle Gelderse regio’s: Rijk van Nijmegen, Rivierenland, Arnhem en omgeving, Achterhoek/ Liemers en Veluwe. 
In het Rijk van Nijmegen hebben de gemeenten Berg en Dal, Beuningen, Druten, Heumen, Nijmegen en Wijchen de handen ineengeslagen om het programma vorm te geven. Naast de herdenking van het 

bombardement op Nijmegen van 22 februari 1944

, zal er onder meer teruggeblikt worden op de operatie Market Garden in september 1944 en de frontlinieperiode (oktober 1944/april 1945), waarin deze regio onder vuur lag en een deel van de bevolking moest evacueren, de bevrijding en de wederopbouw.

80 JAAR VRIJHEID

'Sinti en Roma vertellen hun verhaal'


Vanaf donderdag 16 mei staat in het Vrijheidsmuseum de indrukwekkende tentoonstelling “De lange schaduw van het verleden”. Op die dag is het 80 jaar sinds de deportatie van 245 Sinti en Roma uit kamp Westerbork. Een collectief van Sinti en Roma heeft onder aanvoering van Lalla Weiss (1961) deze tentoonstelling samengesteld voor Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Ter gelegenheid van de 80-jarige herdenking is de tentoonstelling nu te zien in het Vrijheidsmuseum. Het collectief toont via persoonlijke verhalen, bijzondere afbeeldingen, muziekstukken, gedichten, audiovisuele fragmenten en onder meer historische voorwerpen, de complexe reis die de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog in de afgelopen 80 jaar binnen de Sinti en Roma gemeenschap heeft afgelegd.

Sinti en Roma worden wereldwijd al eeuwenlang onderdrukt en vervolgd. Eeuwenlang gestigmatiseerd als ‘rondtrekkende dieven’ en ‘vagebonden’. Mensen ‘zonder enige vorm van zeden’. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden naar schatting van de Sinti en Roma gemeenschap meer dan 1 miljoen Sinti en Roma uit heel Europa door de nazi’s vermoord. Het is een geschiedenis die na de bevrijding snel in de vergetelheid raakte. De Europese bevolking was in 1945 in shock: velen konden of wilden niet luisteren naar het leed van de overlevenden. De stigmatisering bleef. De stereotyperingen verdwenen niet.

Ook veel Sinti en Roma zelf leefden decennialang in de lange schaduw van het verleden. De oorlog was ‘een ravijn van ellende en dood waar niemand in wilde kijken’. Verdriet, angst en schuldgevoelens verscheurden de mensen. Want waarom hadden juist zij het overleefd en anderen niet? En wie zei hen dat het niet weer kon gebeuren? De meeste vervolgingsslachtoffers konden uiteindelijk niets anders dan zwijgen. En hun familieleden en met name hun kinderen, worstelend met hun eigen identiteit, zwegen mee.

In de tentoonstelling komen de verhalen van het verleden aan het licht en wordt het zwijgen doorbroken. “De lange schaduw van het verleden” is te bezoeken vanaf donderdag 16 mei tot en met zondag 1 december 2024. 



Bron foto: Herinneringscentrum Kamp Westerbork, Fotograaf Sake Elzinga

De lange schaduw van het verleden

Tentoonstelling over liefde in oorlogstijd; vlinders in de buik in de jaren ’40.

Entree: toegangsprijzen Vrijheidsmuseum.

Liefde in oorlogstijd

Op 20 september 1944 staken Amerikaanse troepen in bootjes de Waal over. De stadsbrug op deze locatie is ernaar genoemd: De Oversteek. De actie wordt al tien jaar lang elke avond herdacht met de Sunset March. Deze elementen komen samen in de expositie ‘OverBruggen: 80 jaar Waaloversteek en 10 jaar Sunset March’. Entree: gratis.

Expositie OverBruggen

Journalist Huib Modderkolk laat zien hoe digitale oorlogsvoering werkt en welke impact die heeft op de samenleving. Niemand die het ziet: over digitale sabotage, online spionage en grootschalige desinformatie.

Entree: € 12,50 / Student € 7,50

Niemand die het ziet

Lezing door Brenda Meuleman over de gebeurtenissen in Nijmegen tijdens de operatie Market Garden en de bevrijding van Nijmegen. Zij schreef hierover het boek ‘Ik zie je aan de overkant’.

Entree: gratis.

Vrijheid is niet vanzelfsprekend

Thema's