Zondag 17 september 1944. Na meer dan vier jaar bezetting lijkt de bevrijding van Nederland in zicht. Drie maanden eerder, op D-Day 6 juni 1944, zijn de geallieerden geland in Normandië. Nu staan ze aan de Nederlandse zuidgrens. Tijd voor de volgende sprong: operatie Market Garden. Verovering van de bruggen over de Maas (bij Grave), de Waal (bij Nijmegen) en de Rijn (bij Arnhem) moet de weg naar Duitsland openen. 35.000 parachutisten dalen neer, zweefvliegtuigen voeren manschappen en materieel aan, tanks en ander zwaar geschut rijden vanuit België Nederland binnen.

De tegenstand van de Duitsers blijkt te fel, Arnhem is net een brug te ver. Het doel wordt niet bereikt. Wel is een groot deel van zuidelijk Nederland bevrijd. De bezetter evacueert de bevolking van Arnhem en zet de Betuwe onder water. West-Nederland wacht de Hongerwinter waarin 20.000 mensen overlijden aan honger en kou.

In het voorjaar van 1945 starten de geallieerden het Rijnlandoffensief, om eindelijk korte metten te maken met de nazi’s. Op 5 mei 1945 eindigt de oorlog in Nederland, drie dagen later geeft Duitsland zich over. De Tweede Wereldoorlog in Europa is voorbij.

D-Day, 6 juni 1944. Geallieerde troepen landen op de stranden van Normandië. 

Begin september 1944. Ze zijn inmiddels opgerukt tot de Frans-Duitse grens, hebben grote delen van België bevrijd en staan aan de Nederlandse grens. De vraag is hoe door te dringen tot het Ruhrgebied, het economische hart van Duitsland. En daarbij: hoe de Siegrfiedlinie, de Duitse grensverdediging tussen Kleef en de Zwitsers grens, te omzeilen.

Het antwoord krijgt de codenaam Market Garden. In een bliksemactie moeten luchtlandingstroepen alle bruggen over rivieren en kanalen tussen de Belgische grens en Arnhem te veroveren, operatie Market. Zo moet de weg vrijgemaakt worden voor de opmars van een grondleger met zwaar materieel van de Belgische grens richting Zuiderzee (nu IJsselmeer), operatie Garden. Doel is de Duitse troepen in het westen van ons land af te sluiten van hun moederland en de weg vrij te maken voor een geallieerde opmars via Arnhem en Oost-Nederland richting Duitsland.

Zondag 17 september start Market Garden, de grootste militaire operatie ooit op Nederlands grondgebied. Die dag en de dagen erna worden zo’n 35.000 Amerikaanse, Britse en Poolse parachutisten met transportvliegtuigen vanuit Engeland overgevlogen naar hun landingsplaatsen ten noorden van Eindhoven en Veghel, bij Grave en Groesbeek en op de heidevelden rond Ede en Renkum. De transportvliegtuigen slepen zweefvliegtuigen mee met jeeps, motorvoertuigen en ander materiaal.

De licht bewapende parachutisten worden geacht de bruggen maximaal drie dagen in handen te houden. Dan moeten ze bevrijd zijn door het Britse 30ste Legerkorps met zijn tanks en ander zwaar geschut. Dat begint diezelfde zondagmiddag aan zijn opmars vanaf de Belgische grens.

De eerste dag verloopt voor de geallieerden relatief goed. De brug over de Maas bij Grave valt vrij snel in Amerikaanse handen, een Brits bataljon weet de noordelijke oprit van de Rijnbrug bij Arnhem in handen te nemen. Maar er zijn ook tegenslagen. In Brabant blazen de Duitsers de brug over het Wilhelminakanaal op, het kost een dag om die te herstellen. Duitse troepen bereiken de Waalbruggen bij Nijmegen juist voor de Amerikanen.
De dagen daarna nemen de tegenslagen toe. In en Arnhem zijn de Duitsers sterker dan verwacht. Zij blazen de spoorbrug bij Oosterbeek op en weten te voorkomen dat meer Britten de Rijnbrug bij Arnhem bereiken. Bovendien weten ze de Britten in Oosterbeek te omsingelen.

In het zuiden loopt de opmars van het grondleger op de smalle wegen ernstige vertraging op omdat de kapotgeschoten voertuigen de weg blokkeren. Rond de verkeersbrug bij Nijmegen ontstaat hevige strijd, maar de Duitsers houden voorlopig stand. Zo verstrijken er drie dagen.

Woensdag 20 september besluiten de Amerikanen met canvasbootjes de Waal ten westen van Nijmegen over te roeien, om de Waalbruggen via de noordkant in te nemen. De oversteek kost 48 Amerikanen het leven, maar het plan slaagt: de spoorbrug en de verkeersbrug worden veroverd. Aan het begin van de avond rijden de eerste Britse tanks vanuit Nijmegen de brug op om vervolgens bij Lent halt te houden.

Diezelfde avond moeten de Britten hun strijd om de Arnhemse brug staken. Die is nu weer stevig in Duitse handen. Bij Elst richten zij een verdedigingslinie in, die een verdere opmars van de geallieerden richting Arnhem onmogelijk maakt. In de nacht van 25 op 26 september worden ongeveer 2.000 Britten over de Rijn bij Oosterbeek geëvacueerd en naar Nijmegen overgebracht. Daarmee komt Market Garden ten einde.

De gevolgen zijn groot. Weliswaar is een deel van Zuid-Nederland bevrijd, maar het eigenlijke doel is niet gehaald. De bevolking van Arnhem en omgeving moet evacueren, de Betuwe wordt door de Duitsers onder water gezet als natuurlijke buffer tegen de geallieerden. In de winter die volgt sterven in het westen van het land zo’n 20.000 mensen aan honger en kou.

In februari 1945 starten de geallieerden een nieuw offensief tegen Duitsland, terwijl de Russen inmiddels grote delen van het Derde Rijk hebben veroverd. Op 8 mei capituleert Hitler-Duitsland.


STRIJD OM DE VRIJHEID

Er zijn 48 lichtmasten op De Oversteek, als eerbetoon aan de 48 soldaten die de Waalcrossing op 20 september 1944 niet overleven. Elke avond bij zonsondergang springen ze één voor één aan, in langzaam tempo. Dagelijks loopt een veteraan mee: de Sunsetmarch. Ter herdenking, en als groet aan alle veteranen. Iedereen kan mee lopen.

Sunsetmarch

Dubbelspion

Oorlog, verraad, misinformatie.


27 april 2023 t/m 7 januari 2024


“In oorlogen sneuvelt de waarheid als eerste.” Deze eeuwenoude wijsheid gaat nog altijd op. Bedrog speelde een cruciale rol tijdens de Tweede Wereldoorlog. Vanaf 27 april 2023 toont het Vrijheidsmuseum in de tijdelijke expositie Dubbelspion
hoe geheime diensten in oorlogstijd misinformatie tot een kunst wisten te verheffen met behulp van een netwerk van overgelopen geheim agenten: dubbelspionnen.


Dat zijn spectaculaire verhalen. We ontmoeten de man die een inspiratie vormde voor James Bond en een fantast die in zijn eentje de Duitse inlichtingendiensten om de tuin leidde. We leren hoe de Enigma gekraakt werd, hoe de aanval op Pearl Harbor ontmaskerd had kunnen worden en hoe de landingen in Normandië tot een historisch succes werden dankzij dubbelspionnen. De verhalen komen tot leven in foto’s, video’s en authentieke objecten, waaronder als topstuk een echte Enigma machine.

Dubbelspion is een spannende, op beleving gerichte expositie vol avonturen en met veel historische inhoud. De bezoeker dwaalt door de jaren 40 en ontdekt achter iedere deur nieuwe verhalen en mysteries om te ontrafelen. Hij kraakt een code in een gevangeniscel, waagt een gokje in het casino en leert de vijand bedriegen in een militair hoofdkwartier. Na een reis door de geschiedenis van verraad en bedrog volgt een bezoekje aan het heden: zijn er nog steeds echte dubbelspionnen? Hoe werkt misinformatie? Herken jij ‘fake news’?

De tijdelijke expositie Dubbelspion is een zingevende en zinderende ervaring om niet te missen. Te bezoeken van 27 april 2023 t/m 7 januari 2024 in het Vrijheidsmuseum in Groesbeek.

Expositie 'Dubbelspion'

Drie jaar geleden, in mei 2020, stonden we ondanks alle coronamaatregelen stil bij ’75 jaar Vrijheid’. Vrijheid leek in West-Europa een vanzelfsprekendheid. Sinds de oorlog in Oekraïne weten we beter. Onderdrukking, onvrijheid en oorlog beperken zich niet tot andere werelddelen: ze kunnen zich ook in Europa voordoen, op nog geen 2000 kilometer van huis.

‘Leven met oorlog, toen en nu’, is het thema van het regioprogramma Vrijheid in het Rijk van Nijmegen. Mensen vertellen hoe de Tweede Wereldoorlog bijna tachtig jaar later nog steeds hun leven beïnvloedt. Anderen, hoe hun leven recent volledig op z’n kop kwam te staan, omdat zij hun land moesten verlaten. Kinderen uit Oekraïne geven er op hun manier uiting aan in tekeningen.

LEVEN MET OORLOG - TOEN & NU

Het is algemeen bekend dat Titus Brandsma in de Tweede Wereldoorlog is omgekomen in concentratiekamp Dachau. Eén van de vele andere mensen die in concentratiekamp Dachau gevangen heeft gezeten is de jonge Duitser Karl Leisner. Voor de oorlog was hij priesterstudent, die onder andere in Kleve heel actief was in het jongerenwerk. Door zijn kritische uitspraken over Hitler werd hij zonder enige vorm van rechtsgang gevangen gezet, eerst in het concentratiekamp Sachsenhausen en daarna in het kamp Dachau. Tijdens zijn gevangenschap is hij daar tot priester gewijd. Hij is kort na de bevrijding van het kamp toch nog overleden. Paus Johannes Paulus II heeft hem als martelaar voor het geloof erkend en hem in 1996 zalig verklaard. Titus Brandsma is inmiddels, op 15 mei 2023, heilig verklaard door paus Franciscus.

Enkele jaren geleden kwam tijdens een informeel contact tussen pastor Christoph Scholten, pastoor van Kranenburg (D) en Theo Giesbers woordvoerder van de Vereniging Behoud Dorpsgezichten in Groesbeek, beiden geïnteresseerd in Karl Leisner en Titus Brandsma, de vraag op of Leisner en Brandsma elkaar gekend hebben. Hebben ze elkaar ontmoet in kamp Dachau, en misschien ook nog op andere momenten? Pastor Scholten besloot daar onderzoek naar te doen.

Zijn bevindingen zijn in 2020 opgenomen in een prachtige brochure “Karl Leisner en Titus Brandsma eindelijk samen verenigd”. De bedoeling was om die brochure te presenteren op een studiedag, gewijd aan Leisner en Brandsma. Vanwege de coronapandemie is dit laatste tot op heden niet gebeurd. In 2022 is de brochure wel gepresenteerd aan de pers, en daarna breed verspreid. Op dit moment echter heeft de werkgroep (*) die heeft samengewerkt voor de totstandkoming van de brochure ook de studiedag gepland, en wel op:

maandag 19 juni 2023, van 9.30 – 16.30 uur.

In bijgaand programma kunt u lezen dat het een zeer bijzondere en afwisselende dag zal worden. Start van de dag is in de Karl-Leisner-Mariëndaalkapel, Stationsweg 9t/9r, 6561 BZ te Groesbeek. Er zijn aan deze dag zijn geen kosten voor u verbonden.

Het aantal deelnemers is vastgesteld op maximaal 100 personen. Gekozen is voor 50 deelnemers aan de studiedag uit Duitsland en 50 deelnemers uit Nederland. Wacht daarom niet te lang met aanmelden. Wie het eerst komt, die het eerst maalt. Aanmelden graag vóór 28 mei.

Aanmelden kan via e-mail: wilmagiesbers@hotmail.nl met vermelding van naam, adres en plaats. Per post kan natuurlijk ook: Theo Giesbers, Binnenveld 21, 6562 ZW Groesbeek, Nederland.

Na aanmelding ontvangt u per omgaande een bevestiging.

We hopen dat het een prachtige dag mag worden, waarbij de leden van de Internationaler Karl Leisner Kreis geïnspireerd worden door het Titus Brandsma Memorial en de Vrienden van Titus Brandsma en hetzelfde geldt natuurlijk ook andersom. Het is om die reden veel meer dan alleen een studiedag.



Het programma:

9.30 uur: inloop met koffie en thee in de foyer van de kapel.

10.00 uur: opening door de dagvoorzitter Theo Giesbers, woordvoerder en persvoorlichter van de Vereniging Behoud Dorpsgezichten en lid van de Internationaler Karl Leisner Kreis (IKLK).

10.04 uur: begroeting van de deelnemers aan de studiedag door de burgemeester van Berg en Dal, de heer Mark Slinkman.

10.08 uur: Monika Kaiser-Haas, vice-voorzitter van de IKLK en nicht van Karl Leisner haalt herinneringen op aan de familie Leisner.

10.20 uur: Pastoor Christoph Scholten, deken en pastoor van Kranenburg over de ontmoetingen van Karl Leisner enTitus Brandsma, ondersteund met foto’s op groot scherm.

11.00 uur: “Christ aus Leidenschaft”. Film van Max Kronawitter over de zalige Karl Leisner.

12.00 uur: uitreiken van de brochure “Karl Leisner en Titus Brandsma eindelijk samen verenigd”.

12.05 uur: lunch voor alle deelnemers die aan de studiedag deelnemen in Gasterij “’t Groeske”.

13.00 uur: vertrek met twee bussen naar de Titus Brandsma Gedachteniskerk in Nijmegen. Ingang kerk: Keizer Karelplein 19, Nijmegen.

13.30 uur: Zuster Marieke Rijpkema, o. carm., beheerder van het Titus Brandsma Memorial, geeft een inleiding over het leven van heilige Titus Brandsma en over het Memorial zelf.

14.00 uur: lezing door prof. dr. Inigo Bocken. “Titus Brandsma: over het lijden en de verborgenheid Gods”.

14.45 uur: gelegenheid om de gedachteniskerk te bezichtigen.

15.00 uur: Proost Johannes Mecking, Kleve, voorzitter van de IKLK, zegent de gedenksteen voor Karl Leisner die in de Vredesmuur zal worden geplaatst. Op de gedenksteen staat de laatste dagboekaantekening van Karl Leisner van de 25ste juli 1945: “Segne auch, Höchster, meine Feinde”.

15.30 uur: vertrek van de bussen naar de Karl-Leisner-Mariëndaalkapel in Groesbeek.

16.00 uur: afsluiting met koffie/thee en appelgebak in Gasterij “’t Groeske”.

Studiedag “Karl Leisner en Titus Brandsma eindelijk samen verenigd”

In een fietstour van ongeveer 8 kilometer word je meegenomen langs aansprekende locaties die een grote rol speelden bij de bevrijding van Nijmegen. Op zondag 25 juni a.s. vertellen deskundige gidsen Niels en Laurens je allerlei verhalen die de menselijke kant van Operatie Market Garden belichten, maar ze hebben ook boeiende feitjes voor je. Er is aandacht voor staaltjes lef van soldaten en persoonlijke lotgevallen van gewone Nijmeegse burgers die plotseling tussen twee vuren kwamen te staan, maar ook voor de belangrijke rol van het Nederlands verzet tijdens de slag. Centraal staat de moedige Waaloversteek door Amerikaanse parachutisten, die direct tot de bevrijding van Nijmegen leidde. Door de afwisseling tussen fietsen, historisch beeldmateriaal, documenten en rekwisieten krijgt het verhaal van de strijd nog meer kleur.

De fietstocht start om 14.00 uur en is rond 17.00 uur afgelopen. Startlocatie is het Infocentrum WO2 Nijmegen. Deelname kost € 10 p.p. en kan enkel ter plekke contant worden betaald bij de gidsen. De Museumkaart is niet geldig.

Aanmelden is noodzakelijk en kan gedaan worden door te mailen naar welkom@infocentrumwo2.nl. Deadline voor aanmelding is vrijdag 23 juni. Groepsgrootte: minimaal 5 personen, maximaal 25 personen.

Let op: bij slecht weer of te weinig aanmeldingen gaan de fietstochten niet door. Dit wordt van tevoren gecommuniceerd.

Programma

Geen resultaten gevonden