Zondag 17 september 1944. Na meer dan vier jaar bezetting lijkt de bevrijding van Nederland in zicht. Drie maanden eerder, op D-Day 6 juni 1944, zijn de geallieerden geland in Normandië. Nu staan ze aan de Nederlandse zuidgrens. Tijd voor de volgende sprong: operatie Market Garden. Verovering van de bruggen over de Maas (bij Grave), de Waal (bij Nijmegen) en de Rijn (bij Arnhem) moet de weg naar Duitsland openen. 35.000 parachutisten dalen neer, zweefvliegtuigen voeren manschappen en materieel aan, tanks en ander zwaar geschut rijden vanuit België Nederland binnen.

De tegenstand van de Duitsers blijkt te fel, Arnhem is net een brug te ver. Het doel wordt niet bereikt. Wel is een groot deel van zuidelijk Nederland bevrijd. De bezetter evacueert de bevolking van Arnhem en zet de Betuwe onder water. West-Nederland wacht de Hongerwinter waarin 20.000 mensen overlijden aan honger en kou.

In het voorjaar van 1945 starten de geallieerden het Rijnlandoffensief, om eindelijk korte metten te maken met de nazi’s. Op 5 mei 1945 eindigt de oorlog in Nederland, drie dagen later geeft Duitsland zich over. De Tweede Wereldoorlog in Europa is voorbij.

D-Day, 6 juni 1944. Geallieerde troepen landen op de stranden van Normandië. 

Begin september 1944. Ze zijn inmiddels opgerukt tot de Frans-Duitse grens, hebben grote delen van België bevrijd en staan aan de Nederlandse grens. De vraag is hoe door te dringen tot het Ruhrgebied, het economische hart van Duitsland. En daarbij: hoe de Siegrfiedlinie, de Duitse grensverdediging tussen Kleef en de Zwitsers grens, te omzeilen.

Het antwoord krijgt de codenaam Market Garden. In een bliksemactie moeten luchtlandingstroepen alle bruggen over rivieren en kanalen tussen de Belgische grens en Arnhem te veroveren, operatie Market. Zo moet de weg vrijgemaakt worden voor de opmars van een grondleger met zwaar materieel van de Belgische grens richting Zuiderzee (nu IJsselmeer), operatie Garden. Doel is de Duitse troepen in het westen van ons land af te sluiten van hun moederland en de weg vrij te maken voor een geallieerde opmars via Arnhem en Oost-Nederland richting Duitsland.

Zondag 17 september start Market Garden, de grootste militaire operatie ooit op Nederlands grondgebied. Die dag en de dagen erna worden zo’n 35.000 Amerikaanse, Britse en Poolse parachutisten met transportvliegtuigen vanuit Engeland overgevlogen naar hun landingsplaatsen ten noorden van Eindhoven en Veghel, bij Grave en Groesbeek en op de heidevelden rond Ede en Renkum. De transportvliegtuigen slepen zweefvliegtuigen mee met jeeps, motorvoertuigen en ander materiaal.

De licht bewapende parachutisten worden geacht de bruggen maximaal drie dagen in handen te houden. Dan moeten ze bevrijd zijn door het Britse 30ste Legerkorps met zijn tanks en ander zwaar geschut. Dat begint diezelfde zondagmiddag aan zijn opmars vanaf de Belgische grens.

De eerste dag verloopt voor de geallieerden relatief goed. De brug over de Maas bij Grave valt vrij snel in Amerikaanse handen, een Brits bataljon weet de noordelijke oprit van de Rijnbrug bij Arnhem in handen te nemen. Maar er zijn ook tegenslagen. In Brabant blazen de Duitsers de brug over het Wilhelminakanaal op, het kost een dag om die te herstellen. Duitse troepen bereiken de Waalbruggen bij Nijmegen juist voor de Amerikanen.
De dagen daarna nemen de tegenslagen toe. In en Arnhem zijn de Duitsers sterker dan verwacht. Zij blazen de spoorbrug bij Oosterbeek op en weten te voorkomen dat meer Britten de Rijnbrug bij Arnhem bereiken. Bovendien weten ze de Britten in Oosterbeek te omsingelen.

In het zuiden loopt de opmars van het grondleger op de smalle wegen ernstige vertraging op omdat de kapotgeschoten voertuigen de weg blokkeren. Rond de verkeersbrug bij Nijmegen ontstaat hevige strijd, maar de Duitsers houden voorlopig stand. Zo verstrijken er drie dagen.

Woensdag 20 september besluiten de Amerikanen met canvasbootjes de Waal ten westen van Nijmegen over te roeien, om de Waalbruggen via de noordkant in te nemen. De oversteek kost 48 Amerikanen het leven, maar het plan slaagt: de spoorbrug en de verkeersbrug worden veroverd. Aan het begin van de avond rijden de eerste Britse tanks vanuit Nijmegen de brug op om vervolgens bij Lent halt te houden.

Diezelfde avond moeten de Britten hun strijd om de Arnhemse brug staken. Die is nu weer stevig in Duitse handen. Bij Elst richten zij een verdedigingslinie in, die een verdere opmars van de geallieerden richting Arnhem onmogelijk maakt. In de nacht van 25 op 26 september worden ongeveer 2.000 Britten over de Rijn bij Oosterbeek geëvacueerd en naar Nijmegen overgebracht. Daarmee komt Market Garden ten einde.

De gevolgen zijn groot. Weliswaar is een deel van Zuid-Nederland bevrijd, maar het eigenlijke doel is niet gehaald. De bevolking van Arnhem en omgeving moet evacueren, de Betuwe wordt door de Duitsers onder water gezet als natuurlijke buffer tegen de geallieerden. In de winter die volgt sterven in het westen van het land zo’n 20.000 mensen aan honger en kou.

In februari 1945 starten de geallieerden een nieuw offensief tegen Duitsland, terwijl de Russen inmiddels grote delen van het Derde Rijk hebben veroverd. Op 8 mei capituleert Hitler-Duitsland.


STRIJD OM DE VRIJHEID

Er zijn 48 lichtmasten op De Oversteek, als eerbetoon aan de 48 soldaten die de Waalcrossing op 20 september 1944 niet overleven. Elke avond bij zonsondergang springen ze één voor één aan, in langzaam tempo. Dagelijks loopt een veteraan mee: de Sunsetmarch. Ter herdenking, en als groet aan alle veteranen. Iedereen kan mee lopen.

Sunsetmarch

Dubbelspion

Oorlog, verraad, misinformatie.


27 april 2023 t/m 7 januari 2024


“In oorlogen sneuvelt de waarheid als eerste.” Deze eeuwenoude wijsheid gaat nog altijd op. Bedrog speelde een cruciale rol tijdens de Tweede Wereldoorlog. Vanaf 27 april 2023 toont het Vrijheidsmuseum in de tijdelijke expositie Dubbelspion
hoe geheime diensten in oorlogstijd misinformatie tot een kunst wisten te verheffen met behulp van een netwerk van overgelopen geheim agenten: dubbelspionnen.


Dat zijn spectaculaire verhalen. We ontmoeten de man die een inspiratie vormde voor James Bond en een fantast die in zijn eentje de Duitse inlichtingendiensten om de tuin leidde. We leren hoe de Enigma gekraakt werd, hoe de aanval op Pearl Harbor ontmaskerd had kunnen worden en hoe de landingen in Normandië tot een historisch succes werden dankzij dubbelspionnen. De verhalen komen tot leven in foto’s, video’s en authentieke objecten, waaronder als topstuk een echte Enigma machine.

Dubbelspion is een spannende, op beleving gerichte expositie vol avonturen en met veel historische inhoud. De bezoeker dwaalt door de jaren 40 en ontdekt achter iedere deur nieuwe verhalen en mysteries om te ontrafelen. Hij kraakt een code in een gevangeniscel, waagt een gokje in het casino en leert de vijand bedriegen in een militair hoofdkwartier. Na een reis door de geschiedenis van verraad en bedrog volgt een bezoekje aan het heden: zijn er nog steeds echte dubbelspionnen? Hoe werkt misinformatie? Herken jij ‘fake news’?

De tijdelijke expositie Dubbelspion is een zingevende en zinderende ervaring om niet te missen. Te bezoeken van 27 april 2023 t/m 7 januari 2024 in het Vrijheidsmuseum in Groesbeek.

Expositie 'Dubbelspion'

PROGRAMMA NAJAAR 2023

‘Jong in oorlogstijd.’ Dat is dit najaar het thema van het programma Vrijheid.
Van september tot 20 november, de Dag van de Rechten van het Kind, zijn er in het Rijk van Nijmegen diverse evenementen die aandacht vragen voor de verhalen van kinderen in oorlogstijd. Een weerslag daarvan vindt u in deze krant, met verhalen, foto’s, tekeningen en dagboekfragmenten.

In het programma en de uitgebreide agenda zijn ook de evenementen opgenomen in het kader van de herdenking van Market Garden en de bevrijding van Nijmegen, 79 jaar geleden. Zoals de Waaloversteek in Nijmegen en de Vrijheidsmarkt bij het Vrijheids­museum in Groesbeek.

In de reeds uitgegeven Vrijheidskrant komen daarnaast jongeren aan het woord die niet door een oorlog bedreigd worden. Ze denken er wel over na en hebben iets te zeggen over vrede, vriendschap en vrijheid.

Bekijk 

JONG IN OORLOGSTIJD - NAJAAR 2023

Deze maand is het 79 jaar geleden dat Operatie Market Garden plaatsvond én het Rijk van Nijmegen werd bevrijd. Ter gelegenheid hiervan organiseert het Vrijheidsmuseum op zondag 24 september 2023 van 10.00-17.00 uur de voor velen bekende Vrijheidsmarkt. Zowel in het museum als op het buitenterrein is er op deze dag van alles te doen voor jong en oud. Uiteraard inclusief onze jaarlijkse Kindervrijmarkt!

Neem plaats met je kleedje rond het Vrijheidsmuseum en verkoop je spulletjes. Je mag ook zelf optreden met theater of muziek. Kinderen kunnen gedurende de hele dag ook aanschuiven bij speciale kinderactiviteiten: onder meer vrijheidsrokken knutselen, stoepkrijttekeningen maken, cartoons (laten) tekenen, ballonfiguren vouwen met Clown Kiko en meedoen met leuke greenscreen-fotoshoots voor jezelf.
Grateful Generation Tours organiseert spannende fieldtrips in een authentieke Willy's MB uit WO2 (2 tot 3 personen) langs de slagvelden van Market Garden. Ondertussen is er de mogelijkheid om te genieten van diverse muzikale optredens door o.a. de Bill Baker’s Big Band en Batavorum Pipes en Drums. Verder kun je een kijkje nemen bij de radioshow met zend- en ontvangstapparatuur uit WO2: alles piept en kraakt en je mag meedoen. Er zijn de hele dag ook lekkere dingen voor iedereen, diverse foodtrucks met heerlijk eten en een bar om je dorst te lessen.


Behalve op het buitenterrein is er ook veel te doen in het museum zelf: bezoek de ongelooflijk boeiende tijdelijke tentoonstelling ‘Dubbelspion’, waarin je dubbelspionnen uit de Tweede Wereldoorlog ontmaskert en snapt hoe ook tegenwoordig misinformatie werkt.
Het Vrijheidsmuseum organiseert daarnaast korte highlight tours door de vaste expositie van ieder 45 minuten door de vaste expositie, langs geschiedenis en actualiteit. Deze tours zijn van 13.00-13.45, 14.00-14.45 en 15.00-15.45 uur. Ook zijn er speciale kinderrondleidingen (8-12 jaar): deze vinden plaats van 11.45-12.45 en 14.45- 15.45 uur. Reserveren voor de kinderrondleidingen en ‘highlight tours’ is noodzakelijk via: welkom@vrijheidsmuseum.nl.
De entree voor de Vrijheidsmarkt is € 7,50 p.p. voor volwassenen. Dit is inclusief parkeren, toegang tot het museum, de Kindervrijmarkt en alle andere acitiviteiten op de Vrijheidsmarkt (behalve horeca en Grateful Generation Tours). De Museumkaart is geldig. Overige kortingen/acties zijn op deze dag niet geldig, korting op korting is niet mogelijk.
Kinderen die deelnemen aan de Kindervrijmarkt hebben vanaf 8.30 tot 10.00 uur gratis toegang om een plek te zoeken. Na 10.00 uur is het tarief voor kinderen van 7 t/m 17 jaar €3,- pp. Kinderen t/m 6 jaar hebben gratis toegang.

Vrijheidsmarkt

Het is meer dan ooit nodig stil te staan bij de begrippen ‘vrijheid’ en ‘onvrijheid.’ Opeens zijn geopolitieke ontwikkelingen van invloed op ons dagelijks functioneren. Denk bijvoorbeeld aan de oorlog in Oekraïne, grote klimaatveranderingen, vluchtelingenstromen en overvolle opvanglocaties, de opkomst van extreemrechtse partijen, de groeiende armoede.

Hoe vrij zijn wij eigenlijk nog? En hoe bewaken wij onze vrijheid? Hoe bespreken we dit soort thema’s hier? In onze eigen omgeving?

Tijdens ‘Reflecting Freedom’, een werkconferentie van en voor jongeren op donderdag 28 september In Lindenberg Cultuurhuis, gaat het over dit soort vragen. De richttijd is van 19.00 tot 23.00 uur in De Lindenberg, Ridderstraat 23 in Nijmegen. De werkconferentie is bedoeld voor jongvolwassenen uit de regio tussen 18 en 27 jaar.

Reflecting freedom

Heeft u thuis nog een foto, document of object uit de Tweede Wereldoorlog waarvan u meer wilt weten? Dan bieden experts op het gebied van de Tweede Wereldoorlog u in oktober wellicht uitkomst. Zij zijn op de zondagen 1, 8 en 22 oktober van 14.00 tot 15.00 uur aanwezig in de Stevenskerk in Nijmegen om deze objecten te beoordelen. Stevenskerk, Sint Stevenskerkhof 62 in Nijmegen.

Expertdagen WO2 in de Stevenskerk 

Hoe leven en overleven jongeren als zij omringd worden door oorlogsgeweld? Die vraag staat centraal tijdens de tentoonstelling ‘Jong in oorlogstijd’, van 1tot en met 23 oktober in de Stevenskerk in Nijmegen.

De expositie is gebaseerd op verhalen en dagboeken van Nijmeegse jongeren tijdens de Tweede Wereldoorlog. Die worden tot leven gebracht met foto’s, voorwerpen en geschriften, maar ook op een interactieve manier en met augmented reality. Hun ervaringen weerspiegelen de belevenissen van jongeren uit de oorlogsgebieden van vandaag: Oekraïne, Syrië, Afghanistan.

Bij de expositie is plek ingeruimd voor het verhaal van ‘Albert en Theo’, de bijzondere vriendschap tussen een inheemse Amerikaanse soldaat en een Nijmeegse jongen tijdens WO2.

Gekoppeld aan de expositie ‘Jongeren in de vuurlinie’ geven op zondag 1 oktober wetenschappers aan de Radboud Universiteit lezingen over hun onderzoeken, gerelateerd aan dit onderwerp.

Jongeren in de vuurlinie: expositie en lezingen

Studie Academie Cultuur Avontuur (SACA) presenteert in het najaar 2023 het speciale lezingen­arrangement ‘Jong in oorlog: plaatsen van herinnering’. Docenten zijn Martijn Vermeulen en Maarten-Jan Dongelmans.

Op basis van bronnenmateriaal wordt tijdens een viertal lezingen en een afsluitende fietstocht ingegaan op de Tweede Wereldoorlog in Nijmegen en de relatie gelegd met de huidige oorlog in de Oekraïne. Centraal staan de thema’s verzet, Jodenvervolging, collaboratie en wederopbouw. Naast een historische inleiding op de thema’s wordt er aan de hand van concrete plaatsen van herinnering aandacht besteed aan ervaringen van jonge mensen in oorlogstijd. Destijds in Nijmegen, tegenwoordig in Oekraïne.

Lezing 1, donderdag 5 oktober, gaat over vijf Nijmeegse verzetsmensen (vier agenten en één burger), die werden opgepakt en in 1944 gefusilleerd. Ter nagedachtenis aan hen is aan de Bart Hendriksstraat het monument DePelikaan opgericht. In de lezing wordt ingegaan op de impact van deze arrestaties, op basis van interviews met één van hun kinderen.

In lezing 2, donderdag 19 oktober, staan de Joodse kinderen Hanna en Jacob Frank centraal. Zij werden in de nacht van 17 op 18 november 1942 samen met hun vader gearresteerd en getransporteerd naar Westerbork. De hereniging met hun moeder volgde later. Het gezin overleefde de oorlog niet. Voor hun woning aan de Leeuwstraat in Nijmegen zijn afgelopen voorjaar Stolper­steine gelegd, ter herinnering aan dit gezin.

Lezing 3, donderdag 2 november, gaat over Martha Waaldijk, die in de oorlogsjaren in Nijmegen-Oost woonde. Haar ouders sympathiseerden met de NSB, Martha sloot zich aan bij de Jeugdstorm, de jongerenorganisatie van de NSB. Deze lezing is gebaseerd op haar dagboeken.

In lezing 4, donderdag 16 november, gaat Maarten-Jan Dongelmans in op de impact van oorlog op jongeren, tijdens de Tweede Wereldoorlog en in de huidige tijd.

De lezingen zijn telkens van 19.15 tot 20.45 uur. Nadere informatie over de locatie volgt. Op zaterdag 18 november is er een afsluitende fietstocht langs locaties die een rol speelden in de lezingen.

De prijs voor het totale arrangement is € 50,-.

Voor meer informatie zie: www.cultuur-avontuur.nl of bel 06-14198515.

Jong in oorlog - plaatsen van herinnering

Op vrijdag 17 november 2023 heeft het evenement ‘Democratie en Vrijheid’ plaats in het Vrijheidsmuseum in Groesbeek. Het is een initiatief van Europe Direct Nijmegen, bedoeld voor leerlingen van het middelbaar onderwijs. Tijdens deze dag zal Samira Rafaela, die voor D66 zitting heeft in het Europees Parlement, vertellen over haar werk en haar visie geven op democratie en vrijheid.

Democratie en Vrijheid

‘Vrijheid’ is niet alleen een thema voor volwassenen, maar ook voor kinderen. Lindenberg Cultuurhuis pakt dat zondag 19 november op met een evenement voor kinderen in de leeftijd van 4 tot 12 jaar. ‘Vrijheid doe je zo!’.
Verdeeld in twee leeftijdsgroepen gaan ze aan de hand van doe- en luisteractiviteiten aan de slag met ‘vrijheid’ versus ‘onvrijheid’. Denk aan tekenen, schilderen, knutselen, schminken en urban dance. Het evenement wordt gehouden aan de vooravond van de Dag van de Rechten van het Kind, 20 november.

Kinderen en hun begeleiders zijn op zondag 19 november van 9.00 tot 12.00 uur welkom in De Lindenberg voor ‘Vrijheid doe je zo!’. Het adres: Ridderstraat 23 in Nijmegen. De toegang is gratis.


Vrijheid doe je zo!

Kinderen hebben bepaalde rechten: het recht op onderwijs, op eigen geloof en cultuur, op een naam en een nationaliteit en op een eigen menig. Het zijn maar enkele voorbeelden. Deze rechten zijn vastgelegd in het Kinderrechtenverdrag. De Verenigde Naties vieren op 20 november – de dag waarop in 1989 het verdrag werd getekend – de Dag van de Rechten van het Kind.

Kinderrechten worden overal geschonden, waar mensen in oorlog en onvrijheid leven. Waar kinderen niet naar school kunnen gaan en niet veilig kunnen leven. Het is dus heel belangrijk dat we ons inzetten om de rechten van de kinderen te beschermen.

Het Infocentrum WO2 Nijmegen staat op maandag 20 november 2023 stil bij de Dag van de Rechten van het Kind. Welke invloed hebben kinderrechten op ons leven en wat precies kunnen we doen om die te beschermen? Het programma wordt begeleid door Tako Rietveld. De voormalige presentator van het Jeugdjournaal is sinds 2015 de eerste kinder­correspondent ter wereld en zet zich al jaren in voor kinderen en geeft hun een stem.

Het programma heeft plaats in de Karolingenzaal van Cultuurhuis De Lindenberg van 14.00 tot ca16.00 uur. Ingang Infocentrum WO2 Nijmegen, Ridderstraat 27, 6511 TM Nijmegen.

Dag van de Rechten van het Kind

Toen op kerstavond 1944 Canadese soldaten in hun loopgraven aan het front tussen Groesbeek en Wyler het ‘Silent night, holy night’ zongen, werd dat door de Duitse soldaten aan de andere kant van de frontlijn beantwoord met hetzelfde lied in hun taal. Tijdens de Eerste Wereldoorlog speelden zich aan het front soortgelijke taferelen af.

Voor de Stichting Groesbeek Airborne Vrienden vormde het verhaal de inspiratiebron voor ‘Kerst in het hart van de gewone soldaat’, twee concerten in de kerken van Groesbeek en het Duitse Wyler als muzikale herinnering aan de waarde van vrijheid. In december 2022 werden ze voor het eerst gehouden, met succes. Dit jaar zijn er weer twee kerstconcerten, met als thema ‘Kerstmis in den vreemde’. De eerste is op zaterdag 9 december om 15.00 uur in de kerk Sankt Johannes Baptist in Wyler, de tweede op zaterdag 16 december om 16.00 uur in de Cosmas en Damianuskerk in Groesbeek.

Programma

Geen resultaten gevonden