Market Garden in vogelvlucht
Market Garden in vogelvlucht
D-Day, 6 juni 1944. Geallieerde troepen landen op de stranden van Normandië.
Begin september 1944. Ze zijn inmiddels opgerukt tot de Frans-Duitse grens, hebben grote delen van België bevrijd en staan aan de Nederlandse grens. De vraag is hoe door te dringen tot het Ruhrgebied, het economische hart van Duitsland. En daarbij: hoe de Siegrfiedlinie, de Duitse grensverdediging tussen Kleef en de Zwitsers grens, te omzeilen.
Het antwoord krijgt de codenaam Market Garden. In een bliksemactie moeten luchtlandingstroepen alle bruggen over rivieren en kanalen tussen de Belgische grens en Arnhem te veroveren, operatie Market. Zo moet de weg vrijgemaakt worden voor de opmars van een grondleger met zwaar materieel van de Belgische grens richting Zuiderzee (nu IJsselmeer), operatie Garden. Doel is de Duitse troepen in het westen van ons land af te sluiten van hun moederland en de weg vrij te maken voor een geallieerde opmars via Arnhem en Oost-Nederland richting Duitsland.
Zondag 17 september start Market Garden, de grootste militaire operatie ooit op Nederlands grondgebied. Die dag en de dagen erna worden zo’n 35.000 Amerikaanse, Britse en Poolse parachutisten met transportvliegtuigen vanuit Engeland overgevlogen naar hun landingsplaatsen ten noorden van Eindhoven en Veghel, bij Grave en Groesbeek en op de heidevelden rond Ede en Renkum. De transportvliegtuigen slepen zweefvliegtuigen mee met jeeps, motorvoertuigen en ander materiaal.
De licht bewapende parachutisten worden geacht de bruggen maximaal drie dagen in handen te houden. Dan moeten ze bevrijd zijn door het Britse 30ste Legerkorps met zijn tanks en ander zwaar geschut. Dat begint diezelfde zondagmiddag aan zijn opmars vanaf de Belgische grens.
De eerste dag verloopt voor de geallieerden relatief goed. De brug over de Maas bij Grave valt vrij snel in Amerikaanse handen, een Brits bataljon weet de noordelijke oprit van de Rijnbrug bij Arnhem in handen te nemen. Maar er zijn ook tegenslagen. In Brabant blazen de Duitsers de brug over het Wilhelminakanaal op, het kost een dag om die te herstellen. Duitse troepen bereiken de Waalbruggen bij Nijmegen juist voor de Amerikanen.
De dagen daarna nemen de tegenslagen toe. In en Arnhem zijn de Duitsers sterker dan verwacht. Zij blazen de spoorbrug bij Oosterbeek op en weten te voorkomen dat meer Britten de Rijnbrug bij Arnhem bereiken. Bovendien weten ze de Britten in Oosterbeek te omsingelen.
In het zuiden loopt de opmars van het grondleger op de smalle wegen ernstige vertraging op omdat de kapotgeschoten voertuigen de weg blokkeren. Rond de verkeersbrug bij Nijmegen ontstaat hevige strijd, maar de Duitsers houden voorlopig stand. Zo verstrijken er drie dagen.
Woensdag 20 september besluiten de Amerikanen met canvasbootjes de Waal ten westen van Nijmegen over te roeien, om de Waalbruggen via de noordkant in te nemen. De oversteek kost 48 Amerikanen het leven, maar het plan slaagt: de spoorbrug en de verkeersbrug worden veroverd. Aan het begin van de avond rijden de eerste Britse tanks vanuit Nijmegen de brug op om vervolgens bij Lent halt te houden.
Diezelfde avond moeten de Britten hun strijd om de Arnhemse brug staken. Die is nu weer stevig in Duitse handen. Bij Elst richten zij een verdedigingslinie in, die een verdere opmars van de geallieerden richting Arnhem onmogelijk maakt. In de nacht van 25 op 26 september worden ongeveer 2.000 Britten over de Rijn bij Oosterbeek geëvacueerd en naar Nijmegen overgebracht. Daarmee komt Market Garden ten einde.
De gevolgen zijn groot. Weliswaar is een deel van Zuid-Nederland bevrijd, maar het eigenlijke doel is niet gehaald. De bevolking van Arnhem en omgeving moet evacueren, de Betuwe wordt door de Duitsers onder water gezet als natuurlijke buffer tegen de geallieerden. In de winter die volgt sterven in het westen van het land zo’n 20.000 mensen aan honger en kou.
In februari 1945 starten de geallieerden een nieuw offensief tegen Duitsland, terwijl de Russen inmiddels grote delen van het Derde Rijk hebben veroverd. Op 8 mei capituleert Hitler-Duitsland.