Boy Edgar hielp Joodse kinderen onderduiken

Boy Edgar en Mia Frenk. Foto: Stadsarchief Amsterdam.

Boy Edgar (1915-1980) is in Nederland vooral bekend als bevlogen jazzmusicus. Maar van beroep was hij arts, en in Heumen wordt hij vooral geëerd als de man die Joodse kinderen hielp onderduiken. Hij kreeg er postuum de Israëlische Yad-Vashemprijs voor.

Boy Edgar woonde aan het begin van de oorlog in Amsterdam. Hij zag daar hoe het voor Joodse mensen steeds gevaarlijker werd. Hijzelf was niet Joods (zijn vader kwam uit Armenië, zijn moeder uit Indië), maar hij hield wel van een Joodse vrouw, Mia Frenk. Hij trouwde met Mia, om haar zo van vervolging te vrijwaren. Het echtpaar verhuisde in 1943 naar het landelijke Heumen, weg van Amsterdam, waar de Jodenvervolging door het Duitse regime in volle omvang gaande was.

Naast zijn werk als arts was Edgar een autodidact jazzmusicus, speelde trompet en piano. Tijdens de oorlog bleef hij contact houden met zijn jazzvrienden in Amsterdam. Als arts genoot hij ook bepaalde vrijstellingen om te reizen. Soms lukte het zijn Amsterdamse vrienden Joodse kinderen uit de handen van de Duitse bezetter te houden of te krijgen. Boy Edgar bouwde als dokter in Heumen en omgeving een stevig netwerk op van mensen die hij kon vertrouwen. Op die manier wist hij zeker vijf, maar waarschijnlijk veel meer Joodse kinderen onder te brengen bij mensen in Heumen, Malden, Mook en Overasselt, en daarmee hun leven te redden.

Met twee Joodse kinderen, Levie (13) en zijn broertje Max (9) Sleutelberg ging het fout. Zij werden verraden, opgepakt en in vernietigingskamp Auschwitz vermoord. Boy Edgar en zijn vrouw Mia werden vanaf dat moment gezocht en moesten zelf onderduiken.

Na de oorlog promoveerde arts Boy Edgar op een onderzoek naar multiple sclerose, de zenuwziekte waaraan zijn vrouw Mia leed. Ze overleed eraan in 1958. Twee jaar later, in 1960, pakte Boy Edgar de muziek weer op. In Amsterdam, waarheen hij eind jaren ’60 terugkeerde, groeide hij uit tot de muzikant en dirigent die de jazz in Nederland groot maakte. Zo groot dat de belangrijkste jazzprijs in Nederland naar hem vernoemd is.

Over de oorlog en zijn hulp aan de Joodse kinderen sprak Edgar nooit. Hij vond waarschijnlijk dat hij gewoon zijn morele plicht gedaan had. In 1980 overleed Boy Edgar, 65 jaar oud.

In 2018 ontving Boy Edgar postuum de Yad Vashem-prijs, een onderscheiding die Israël uitreikt aan niet-Joden die met gevaar voor eigen leven in de oorlog Joodse mensen hebben geholpen.