PROGRAMMA NAJAAR 2023

‘Jong in oorlogstijd.’ Dat is dit najaar het thema van het programma Vrijheid.
Van september tot 20 november, de Dag van de Rechten van het Kind, zijn er in het Rijk van Nijmegen diverse evenementen die aandacht vragen voor de verhalen van kinderen in oorlogstijd. Een weerslag daarvan vindt u in deze krant, met verhalen, foto’s, tekeningen en dagboekfragmenten.

In het programma en de uitgebreide agenda zijn ook de evenementen opgenomen in het kader van de herdenking van Market Garden en de bevrijding van Nijmegen, 79 jaar geleden. Zoals de Waaloversteek in Nijmegen en de Vrijheidsmarkt bij het Vrijheids­museum in Groesbeek.

In de reeds uitgegeven Vrijheidskrant komen daarnaast jongeren aan het woord die niet door een oorlog bedreigd worden. Ze denken er wel over na en hebben iets te zeggen over vrede, vriendschap en vrijheid.

Bekijk 

De Pontoon Group ’40-’45 maakt op zondag 17 september de Waaloversteek bij Nijmegen, net als de geallieerden dat in september 1944 deden. “We laten zo goed mogelijk zien hoe het toen is gegaan”, vertelt initiatiefnemer Dennis Kiekebos.

Een beetje een aparte hobby is het misschien wel. Het zo getrouw mogelijk naspelen van historische gebeurtenissen uit de Tweede Wereld­oorlog. Met het juiste materieel en de juiste kleding. Het is een wereld op zich, weet Dennis Kiekebos uit Medemblik inmiddels. “Dan sta je opeens bij iemand in een schuur en loop je tegen een veldkeuken of oude pontonbrugdelen uit de Tweede Wereldoorlog aan”, lacht hij.

Kiekebos heeft een grote passie voor pontonbruggen, die snel en effectief worden gebouwd om een oever­verbinding tot stand te brengen. Hij is sowieso breed geïnteresseerd in de Tweede Wereldoorlog. “Die oorlog ligt inmiddels bijna tachtig jaar achter ons, maar heeft nog steeds impact op ons leven nu. De geschiedenis is enorm bepalend geweest.”

Hij is aangestoken door zijn schoonfamilie. “Mijn schoonvader kocht ooit een oude legerauto en langzaamaan is daar steeds meer bij­gekomen. Het oude materieel moest vaak gerestaureerd worden. Ook gingen we vaak met familie naar evenementen waar voertuigen uit de Tweede Wereldoorlog te zien waren. Sinds 2016 zijn we ook een re-enactment groep, waarbij we in de huid kruipen van de soldaten en engineers van toen. We laten de geschiedenis zien, we beelden uit hoe het vroeger was.”

De Pontoon Group ’40-’45 is uitgegroeid tot een hechte club van amateurs die zich met ziel en zaligheid inzetten om de geschiedenis tot leven te brengen. “Er zijn veel jongeren bij tussen de 15 en 35 jaar, daar ben ik wel trots op”, zegt Kieke­bos. Samen restaureren, bouwen én historische gebeurtenissen herdenken door die na te doen: er gaat ontzettend veel tijd in zitten. “De één is gek van techniek en wil het oude materieel herstellen, terwijl de ander juist een passie heeft voor de geschiedenis en historische kennis. Die combinatie maakt dat we echt wat moois kunnen neerzetten.”

Regelmatig doen ze als groep mee aan een evenement, zoals binnenkort de Waaloversteek in Nijmegen. En dat is niet zomaar een kwestie van het materieel ergens heen rijden. “We bereiden ons heel goed voor, we verdelen de taken net als vroeger. De deelnemers komen uit heel Europa. We kijken ook naar de uniformen en wapens. Alles moet kloppen. En we verdiepen ons in persoonlijke verhalen. Voor de Waalcrossing is mijn zwager nu bijvoorbeeld bezig met het verhaal van militair dominee Delbert Kuehl, die bij de oversteek aanwezig was. Hij was geen soldaat: normaal gesproken stak hij als dominee de gewonden een hart onder de riem of zorgde hij voor de overledenen. Hij heeft veel betekend voor de manschappen.” Kuehl heeft de oversteek en de oorlog overleefd. Hij overleed in 2010.

In 1944 staken 260 soldaten van de 82e Airborne Divisie in 26 canvasboten de Waal over, van Nijmegen richting Arnhem, als onderdeel van operatie Market Garden. De meeste soldaten hadden amper of geen roei-ervaring en konden niet zwemmen. De stroming was sterk waardoor de oversteek moeizaam ging. Vanaf de overkant werden ze beschoten door de Duitsers en er ontstond grote chaos. Er raakten veel soldaten gewond en 48 mannen werden gedood. Ondanks die grote verliezen slaagden de bevrijders erin om de bruggen bij Nijmegen te veroveren.

Op het eiland Veur Lent zijn er in het weekend diverse activiteiten rondom de Waalcrossing.
Op zondag 17 september steekt de Pontoon Group ’44-’45 om 14.00 uur met vijftien boten en zo’n 200 deelnemers de Waal over. Voor meer informatie zie: 

Historische Waaloversteek nagespeeld bij Nijmegen

Foto: Een Nijmeegse Pater Karmeliet ontfermt zich op de oprit van de Waalbrug over een gewonde Duitse soldaat.

Zware gevechten. Huizen die in vlammen opgaan. Burgers die naar de schuilkelders vluchten. Een wijkzuster die door een Duitse soldaat langs versperringen geholpen wordt, op weg naar een bevalling. Een jongetje dat stoer naast een Amerikaanse militair loopt, diens helm op zijn koppie. Beelden van de felle strijd in de Nijmeegse binnenstad in september 1944. Ze komen mogelijk terug op een muurschildering op De Lindenberg Cultuurhuis.



Het zijn heftige, verwarrende tijden in september 1944 in Nijmegen. Er wordt volop gevochten om de Waalbrug en de spoorbrug. Het is om die bruggen te doen, als Amerikaanse parachutisten op zondag 17september 1944 landen bij Groesbeek, als onderdeel van de operatie Market Garden. Hiermee willen de geallieerden alle bruggen over rivieren en kanalen tussen België en Arnhem binnen een dag in handen krijgen, om via deze route op te trekken naar het Duitse Ruhrgebied. Er landen niet alleen bij Groesbeek parachutisten, maar bijvoorbeeld ook bij Grave en Oosterbeek, om respectievelijk de bruggen over de Maas en de Rijn te veroveren.


De opmars van de Amerikanen naar Nijmegen verloopt redelijk soepel. Eenmaal in de binnenstad stuiten zij op hevige tegenstand van het Duitse leger. Dat steekt in het centrum hele huizenblokken in brand om vrij schootsveld te krijgen. De Duitsers willen de verkeersbrug en de spoorbrug koste wat het kost behouden. Ze verdedigen die met zwaar materieel. Er volgen hevige en bloedige gevechten. Pas als de Amerikanen op 20 september met canvasbootjes de Waal oversteken en de bruggen vanaf de noordzijde aanvallen, wordt de strijd beslecht. De Amerikanen krijgen beide bruggen in handen, Nijmegen is bevrijd.
Op dat moment hebben Duitse tanks de Arnhemse Rijnbrug al heroverd op de Engelsen. Zo raakt het doel van Market Garden, een vrije opmarsroute richting Duitsland, alsnog buiten beeld.

Lindenberg Cultuurhuis aan de Ridderstraat in Nijmegen ligt pal in het gebied waar toen zwaar gevochten werd. In het kader van het project ‘Waalpaintings’ is nu op een gevel van dit gebouw een grote muurschildering of mural gedacht over Market Garden. ‘Waalpaintings’ is een project van Radboud Institute for Culture and History, met als doel om de rijke, maar vaak niet langer zichtbare stadsgeschiedenis van Nijmegen weer zichtbaar te maken via muurschilderingen in de stad. Zo zijn er eerder murals aangebracht over onder meer de Romeinse tijd, Karel de Grote, de Vrede van Nijmegen en de Vierdaagse.

Kunstenaar Gerco Hiddink van Studio Hartebeest is gevraagd de muurschildering over Market Garden voor zijn rekening te nemen. Het eerste ontwerp is nu klaar en rijp om gepresenteerd te worden. De werkelijke schildering wordt in september en oktober aangebracht.

Hiddink over de totstandkoming van zijn werk: “Market Garden was natuurlijk een heftige periode, met zware strijd. Maar we willen geen bloedig tafereel op De Lindenberg. Daar komen immers veel kinderen. Natuurlijk moeten de luchtlandingen en de gliders terugkomen op de schildering, maar in de verte. Je kijkt van noord naar zuid. En de Waaloversteek. Maar ook details, zoals over dat jongetje met die soldaat. Er gebeurde veel, er is veel te zien. Het wordt een grafisch beeldverhaal.”

Gerco Hiddink: ‘Uitgangspunt voor de muurschildering vormen de vele ooggetuigenverslagen die tijdens en vlak na operatie Market Garden zijn opgetekend. Want naast een militaire operatie was Market Garden voor gewone Nijmegenaren een gebeurtenis van haast apocalyptische proporties. Terwijl boven de grond in de brandende straten een felle strijd werd uitgevochten tussen geallieerde en Duitse soldaten, zaten onder de grond in de vele schuilkelders de burgers in angstige afwachting van het verloop van de strijd. Waarbij op ieder moment een voltreffer op hun kelder een eind aan het leven zou kunnen betekenen. Voor de muurschildering zijn veel historisch beelden als referentie gebruikt.’

Foto: Nijmeegse burgers zoeken beschutting in de schuilkelder van het Sint Canisiuscollege.


Voor meer informatie over de muurschildering zie: www.vrijheidregionijmegen.nl
Voor meer informatie over de Nijmeegse muurschilderingen zie: 

Muurschildering over Market Garden

Foto: Polina legt haar handen op de muurschildering van de Vrijheidsboom, die de Oekraïense vluchtelingen en omwonenden samen hebben gemaakt.

Oekraïense familie verlangt in opvangwijk Beuningen naar een ‘gewoon’ gezinsleven


In een andere tijd of op een andere plaats zou het gezin Buzivski er één als zovelen zijn geweest. Na de geboorte van Polina (nu vier jaar oud) werkte Irina (nu 33) als huisvrouw, terwijl haar man Slava geld verdiende als IT-ontwikkelaar. In de eerste jaren van Polina’s leven was er voorspoed; tegen het einde van 2021 besloot het stel zijn appartement te verkopen en op zoek te gaan naar iets meer permanents.


Het huisje-boompje-beestje-leven waar zo veel jonge ouders van dromen, stond aan de horizon, ongecompliceerd en vreedzaam. Maar dit bestaan zou nooit gestalte krijgen, want het speelde zich af in de schaduwen van een ontluikende oorlog en in een stad die gedoemd was de overweldigende destructiviteit als geen ander te ondergaan: Marioepol, in de Donbas.

In de nacht van 24 februari 2022 werd Irina wakker van gehuil en gestommel. “Ik dacht eerst dat er misschien iets met Polina was, maar ik realiseerde me al snel dat het de stemmen waren van de buren”, vertelt ze. “Naast ons woonde een gezin met vier kinderen. Ik begreep niet waarom ze midden in de nacht zo veel lawaai maakten.” Pas toen ook Slava wakker werd en nietsvermoedend op zijn telefoon keek, de explosies in de verte langzaam hoorbaar werden en Irina’s vader in paniek opbelde, daalde de onwaarschijnlijke werkelijkheid in: de buren gingen vluchten, want slechts vijftig kilometer verderop was het Russische leger de grens overgestoken. Opeens was het oorlog. “Het was totaal onwerkelijk”, aldus Irina. “Ik had dit in al die jaren niet zien aankomen.”

In de chaos van de eerste paar dagen was de familie aangewezen op hoop. Irina en Slava wilden vluchten, maar waren bang dat ze Polina daarmee in gevaar zouden brengen. Vanuit het centrum van Marioepol leek de oorlog in eerste instantie ver weg. Helaas werd al gauw duidelijk dat het stadscentrum niet gespaard zou blijven; het luchtalarm ging vaker af en de familie bracht steeds meer tijd door in schuilkelders.
Toen Irina op 16 maart hoorde dat een nicht met drie auto’s uit de stad zou vertrekken, besloot ze mee te gaan, samen met Slava en Polina. In drie uitpuilende auto’s reisden ze af naar de stad Dnipro. “Ik moest in een andere auto zitten dan Polina. Dat was beangstigend”, vertelt Irina. In de West-Oekraïense stad Rivne besloot zij om Slava achter te laten en naar het buitenland te vluchten. Tranen verschijnen in haar ogen als ze terugdenkt aan het afscheid van haar man. “Ik was bang dat ook Belarus binnen zou vallen”, legt ze haar keuze uit. “Bovendien ligt er bij Rivne een kerncentrale. Het was te riskant.”
Via gevestigde vluchtelingenroutes kwamen Irina en Polina terecht in Warschau, waar ze een vlucht naar Nederland boekten. “Slava’s zus woont in Nijmegen met een Neder­landse man en drie kinderen”, aldus Irina. “Zij hebben ons opgevangen, en dankzij hen konden we zes maanden later op het Asdonck terecht.” Na enkele maanden maakten ook Slava’s ouders, Valentina en Valerii, hun reis naar Nijmegen. Zij wonen net als Irina en Polina op het Asdonckterrein.

Wennen aan het nieuwe normaal is moeilijk voor de familie Buzivski. De sfeer op het Asdonck is gemoedelijk, maar hun lotgenoten voelen niet als vrienden. “Het zijn hooguit kennissen”, vertelt Irina. “Er heerst toch een bepaalde afstandelijkheid.” Valentina en Valerii besteden hun tijd door op Polina en hun andere kleinkinderen te passen. Dankzij alle hulp kan Irina focussen op het vinden van werk. Ze spreekt goed Engels en Nederlands, maar “nog niet goed genoeg om aan de slag te kunnen.” Daarom blijft ze de taal leren. In een nabije bibliotheek kunnen Oekraïners hun Nederlands oefenen met een groep Nederlandse vrouwen. Irina: “Een van die vrouwen is nu een goede vriendin. We praten elke dinsdag.”

Polina gaat naar school, maar daar gaat het nog niet zo goed. “Ze kan maar moeilijk aansluiting vinden bij de andere kinderen omdat ze de taal niet spreekt. Ze wordt er heel verlegen van”, legt Irina uit. En dat terwijl de kleuter in gesprek met haar familieleden uiterst geanimeerd en levendig is. “Hopelijk wordt het beter als we hier langer zijn”, aldus Irina.
Over vermaak in huis hoeft Polina zich in ieder geval geen zorgen te maken. De woonkamer ligt bezaaid met allerlei soorten speelgoed en spelletjes, en het meisje loopt steevast rond met een pop of speelgoeddier in haar hand. “Veel van deze dingen hebben we gekregen van mensen uit de buurt”, vertelt Irina. “Dat was echt heel fijn. Het maakte het makkelijker voor Polina om aan dit leven te wennen. Ik ben de Nederlanders ontzettend dankbaar voor hun gastvrijheid en behulpzaameid.”

De familie heeft Slava sinds het begin van de oorlog twee keer kunnen zien in Lviv, waar hij nu gestationeerd is. Hij werkt daar als IT’er voor de Oekraïense krijgsmacht. “Polina blijft vragen wanneer we teruggaan naar huis.” Irina schiet weer vol als ze erover vertelt. Het huis bestaat niet meer; het appartement, dat Irina en Slava één dag voor de invasie te koop hadden gezet, ligt nu volledig in puin. Teruggaan lijkt onmogelijk, vertelt Irina. “Het liefst wil ik dat Slava hiernaartoe komt en dat we samen hier kunnen wonen. In Nederland kan Polina naar een goede school gaan en in veiligheid opgroeien.” Dat verlangen naar een ‘gewoon’ gezinsleven brandt nu nog feller dan ooit.


Foto: Polina met haar moeder Irina en haar grootouders , met de bagage waarmee ze een jaar terug in Beuningen aankwamen.

Sinds september 2022 wonen er ongeveer 210 Oekraïners op de noodopvanglocatie het Asdonck in Beuningen. Het gaat om ruim 150 volwassenen en ruim 50 kinderen. Zij zijn gevlucht omdat hun eigen land niet veilig meer is. Op het Asdonckterrein staan 41 chalets, voor maximaal 220 personen.
De gemeente Beuningen helpt deze vluchtelingen met leefgeld, onderwijs en het vinden van werk. Velen zijn inmiddels aan de slag, ze volgen taalles en de kinderen gaan naar school. Vrijwilligers helpen hen de weg te vinden in de Beuningse samenleving.
In Nederland wonen momenteel zo’n 95.000 Oekraïense vluchtelingen.

Foto: Kinderen spelen op het Asdonckterrein


Welke herinneringen hebben de Oekraïense vluchtelingen meegedragen in hun koffers? Wat heeft de oorlog met ze gedaan? Hoe kijken ze naar de toekomst?
Die vragen willen journalist Roelant Frijns en fotograaf Inge Hondebrink beantwoorden met hun project ‘De koffers van het Asdonck’. Zij leggen de portretten en verhalen van de Oekraïense vluchtelingen en het alledaagse leven op de Beuningse noodopvanglocatie vast. Ze werken aan een fotoboek.


‘Mijn dochtertje blijft vragen wanneer we teruggaan’

Jos Bouten vertelt zijn verhaal voor de documentaire 'Wij wisten niet wat oorlog was'. Foto: beeld uit de film van cameraman Danny Vermeulen

Jos Bouten maakt als jochie spannende oorlogstijd mee in de Ooijpolder

Als jochie van 10, 12 jaar, maakt Jos Bouten in de Ooijpolder de laatste jaren van de Tweede Wereldoorlog mee. Zijn vader en broer worden opgepakt vanwege verzetsdaden. Het achtergebleven gezin belandt in september 1944 in het strijdgewoel van Market Garden en moet evacueren. In februari 1945 komt zijn zusje Mieke om bij een granaatinslag. Na de oorlog blijkt hun boerderij zwaar verwoest. Ver in de 80, vlak voor zijn dood, deed Jos Bouten zijn verhaal. Het is vastgelegd in een boek en documentaire.


‘Wij wisten niet wat oorlog was’, is de titel van de documentaire die gemaakt is over de oorlogsjaren van Jos Bouten. Hij wordt in 1933 in Ooij-Persingen geboren, in de laatste ‘groep’ van een gezin van twaalf kinderen. Vader Antoon is schoolhoofd in de Ooijpolder. Het gezin heeft inderdaad nog nooit een oorlog meegemaakt. Woonachtig vlak bij de Duitse grens krijgen ze wel de opkomst van Hitler mee. Ze zien de Duitse Joden aan de grens verschijnen, op de vlucht voor de nazi’s. Als die geld hebben, zijn ze welkom. Zo niet, dan worden ze teruggestuurd. Zijn vader besluit hen te helpen en komt zo in het verzet terecht, net als zoon Bart, één van de oudsten in het gezin.

Jos is nog te jong om dat te begrijpen. Als zijn vader en broer worden opgepakt, probeert moeder Anna het gezin zo goed mogelijk te runnen, met hulp van buren en dorpsgenoten. Jos ziet hoe zij tobt en zorgen heeft, dat blijft hem zijn leven lang bij.

Als de Amerikanen in 1944 bij Groesbeek landen, komt de Ooijpolder midden in de vuurlinie te liggen tussen geallieerden en Duitsers. Jos herinnert zich later: “We liepen door de polder om te zien, waar de Amerikanen zich hadden ingegraven en keken hoe ze de Duitsers bestreden. We hadden totaal geen idee dat het heel gevaarlijk was, wat we deden.”

Het gezin moet in oktober 1944 op last van de Amerikanen evacueren, richting Brabant. Daarna zetten de Duitsers de Ooijpolder onder water, als buffer tegen de geallieerden. Begin 1945 vinden moeder Bouten en haar kinderen onderdak bij familie in Nijmegen. Daar slaat op 3 februari 1945 het noodlot toe. Hun evacuatieadres aan de Hazenkampseweg wordt getroffen door een granaatinslag. Dochter Mieke is op slag dood, zusjes An en Beppie zijn zwaargewond.

Op 8 februari 1945, de dag dat Mieke begraven wordt, is in de omgeving Nijmegen het Rijnlandoffensief losgebarsten. Jos: “Op het Keizer Karelplein, de Groesbeekseweg en de St. Annastraat stonden colonnes met Canadezen. Tanks, carriers, kanonnen, soldaten in gevechtstenue stonden klaar om op te rukken naar het front.”

“Bij het ziekenhuis stond ons gezin te wachten op de komst van de lijkwagen. Door de herrie kon de koerier de paarden niet in bedwang houden en konden we niet naar de kerk vertrekken.” Als de kanonnen zwijgen en de colonnes richting Duitsland vertrokken zijn, kan de familie alsnog naar de kerk aan de Groenestraat om Mieke te begraven.

Eind april 1945 is de Tweede Wereld­oorlog in deze regio voorbij en kan het gezin Bouten terug naar de Ooijpolder. Hun woning is leeggeroofd en zwaar verwoest. Maar voor Jos en zijn vriendjes biedt de omgeving volop avontuur. Overal kogels, geweren en kanonnen. Munitie en kruit als speelgoed. Tot het een keer misgaat en een leeftijd­genoot zwaargewond raakt. Dan is de pret voorbij.

Er is grote blijdschap als vader Antoon en broer Bart terugkeren uit gevangenschap, maar bij beiden is er ook intens verdriet als zij horen van de dood van Mieke en de zwaargewonde zusjes.

Jos heeft gemengde gevoelens bij de terugkeer van zijn strenge vader: “Wij merkten echt wel dat papa er weer was, want de huisregels moesten weer nauwgezet nageleefd worden. Bijna twee jaar hadden we een ongekende vrijheid genoten en het was beslist niet gemakkelijk voor ons om nu zijn gezag weer te aanvaarden.”

Niet lang nadat zijn oorlogservaringen zijn vastgelegd, overlijdt Jos Bouten op 29 juli 2022, 89 jaar oud.

Het verhaal van Jos Bouten verscheen in mei 2023 in het boek ‘Oorlogsgeweld in de Ooijpolder’ van Cea van Dillen-Janssen en Ton van Dillen. Dit vormt de basis van de documentaire ‘Wij wisten niet wat oorlog was’ van regisseur Margot Schotel en cameraman Wouter Crusio. Projectleider was Martin Bosch, oud-docent geschiedenis.

De documentaire ‘Wij wisten niet wat oorlog was’ wordt in twee delen uitgezonden door Omroep Gelderland op 12 en 19 september. Inmiddels is er ook een podcast en onderwijsproject aan verbonden.


Jos Bouten (uiterst links) en zijn broer Ton na de granaatinslag op hun evaluatieadres aan de Hazenkampseweg in Nijmegen. 
Foto: particuliere collectie

Reeks boeken over oorlog in de Ooijpolder

‘Oorlogsgeweld in de Ooijpolder’ van Cea van Dillen-Janssen en Ton van Dillen maakt deel uit van een reeks van acht boeken, die afgelopen jaren zijn verschenen over gebeurtenissen in de Ooijpolder tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Deze regio was strijdtoneel tijdens de militaire operaties Market Garden in september 1944 en het Rijnlandoffensief in het voorjaar van 1945. Toch staan in de boeken niet de militaire strijd en de legers centraal, maar de belevenissen van gewone mensen. Zij maakten spannende, angstige tijden door.

In de reeks komen alle dorpen in de Ooijpolder aan bod: Beek, Ooij, Leuth, Kekerdom en Millingen.

De boeken zijn onder meer verkrijgbaar in het Vrijheidsmuseum in Groesbeek.

'Wij wisten niet wat oorlog was’

JONG IN OORLOGSTIJD - NAJAAR 2023

Het Erfgoedplatform Heumen heeft een aantal nieuwe trajecten toegevoegd aan zijn WO2-wandeling. Hierbij staan de geallieerde luchtlandingen in september 1944 en de verovering van de Maasbrug bij Grave en de Sluisbrug bij Heumen centraal.
Het Erfgoedplatform werkt al enige jaren aan de WO2-wandeling langs plaatsen in de gemeente Heumen die een rol speelden tijdens de Tweede
Wereldoorlog. De wandeling voert door Malden, Heumen, Overasselt en Nederasselt. De route is 33 kilometer lang, maar in etappes te lopen. Op basis van QR-codes krijgt de wandelaar extra informatie over deze locaties in woord, beeld en geluid. Thema’s zijn onder meer de vluchtelingenstroom, Jodenvervolging, collaboratie en verzet en operatie Market Garden.
De nieuwe trajecten worden op 9 en 10 september 2023 geïntroduceerd met presentaties over verzetsman Jan Heurkens uit Nederasselt, die in 1944 gefusilleerd werd, en over kunstenaar en verzetsman Jac Maris.



Afbeelding: Johan Fredriksson via WikimediaCommons

WO2-wandeling Heumen in teken luchtlandingen

Vrijdag 15 september zullen de Parachute Group Holland en het Liberty Jump Team een parachutesprong maken bij Klein-Amerika, Groesbeek. De sprong uit een C-47 Dakota wordt uitgevoerd boven de oorspronkelijke dropzone van Market Garden, ter herdenking van die operatie in september 1944. De parachutesprong heeft plaats tussen 9.00 en 12.00 uur, het precieze tijdstip is nog niet bekend.

Parachutesprong Klein-Amerika

Zondag 17 september 2023 heeft in Groesbeek en omgeving de 15e Euregio Vrijheidswandeling plaats. Deze gaat door de mooie Nederlands-Duitse grensstreek en voert langs diverse plaatsen die in 1944 en 1945 een rol speelden bij de strijd om de vrijheid. In de wandeltocht is een gratis bezoek aan het Vrijheidsmuseum inbegrepen.
De Vrijheidswandeling is geschikt voor zowel geoefende wandelaars als recreanten. De afstanden variëren van 6 tot en met 30 kilometer.
De kosten zijn € 4,00 per persoon, inclusief toegang tot het Vrijheidsmuseum.

Euregio Vrijheidswandeling

Zondag 17 september voert de Pontoon Group ’40-’45 tussen 14.00 en 15.00 uur met bootjes een Waaloversteek uit aan de oostzijde van de brug De Oversteek. Hiermee wordt de gelijknamige militaire actie op 20 september 1944 herdacht, tijdens operatie Market Garden.


De Pontoongroup ’40-’45 zet overigens al op vrijdag 15 september haar kampement op in het Rivierpark Nijmegen Waal (Veur-Lent). Dat biedt diverse
voorzieningen, daterend uit de oorlogsjaren. Die vrijdag is er een educatief programma voor scholen. Zaterdag 16 en zondag 17 september is het kampement van 10.00 tot 17.00 uur te bezichtigen door het publiek.

Waaloversteek 2023 

Als journalist van De Gelderlander deed Dorine Steenbergen in 2012/2013 onderzoek naar de 48 Amerikaanse militairen, die omkwamen tijdens de Waaloversteek op 20 september 1944. Zo bezocht ze familie en verwanten van
de gevallenen. Het resultaat was een serie artikelen in het dagblad en een boek, De Oversteek.
Steenbergen houdt een lezing over dit onderwerp op 18 september in het Infocentrum WO2 Nijmegen/De Lindenberg.
De inloop is vanaf 19.00 uur in het Infocentrum WO2 Nijmegen
aan de Ridderstraat 27 in Nijmegen, de lezing begint om 19.30 en eindigt omstreeks 21.30 uur.



Foto: Ton van Roozendaal

Lezing over Waaloversteek

Bij het herdenkingsmonument aan de Oosterhoutsedijk in Nijmegen worden woensdag 20 september de 48 Amerikaanse soldaten herdacht die in september 1944 om het leven kwamen bij de Waaloversteek. Burgemeester Hubert Bruls zal een krans leggen, in aanwezigheid van vertegenwoordigers van de Amerikaanse 82ste Airborne Divisie. Scholieren van basisschool De Oversteek, die het monument geadopteerd heeft, verzorgen enkele optredens.
De Waaloversteek werd op 20 september 1944 uitgevoerd door enkele honderden militairen van genoemde Amerikaanse legereenheid.
Bij deze operatie werd het Duitse leger in en rond Nijmegen verslagen en werd de stad bevrijd.
De herdenkingsplechtigheid is op woensdag 20 september van 10.30 tot 11.30 uur.



Foto: Wil Gipman

Herdenking De Oversteek

Een delegatie van de Amerikaanse 82ste Airborne Divisie neemt woensdag 20 september deel aan de Sunset March over de brug De Oversteek. Deze stille mars wordt dagelijks bij zonsondergang gehouden als eerbetoon aan de geallieerde militairen die streden voor de bevrijding van Nederland, en met name aan de 48 Amerikaanse militairen die ongeveer op deze plaats omkwamen tijdens de Waaloversteek op 20 september 1944. Zij maakten deel uit van de Amerikaanse 82ste Airborne Divisie.

Amerikanen bij Sunset March

Deze maand is het 79 jaar geleden dat Operatie Market Garden plaatsvond én het Rijk van Nijmegen werd bevrijd. Ter gelegenheid hiervan organiseert het Vrijheidsmuseum op zondag 24 september 2023 van 10.00-17.00 uur de voor velen bekende Vrijheidsmarkt. Zowel in het museum als op het buitenterrein is er op deze dag van alles te doen voor jong en oud. Uiteraard inclusief onze jaarlijkse Kindervrijmarkt!

Neem plaats met je kleedje rond het Vrijheidsmuseum en verkoop je spulletjes. Je mag ook zelf optreden met theater of muziek. Kinderen kunnen gedurende de hele dag ook aanschuiven bij speciale kinderactiviteiten: onder meer vrijheidsrokken knutselen, stoepkrijttekeningen maken, cartoons (laten) tekenen, ballonfiguren vouwen met Clown Kiko en meedoen met leuke greenscreen-fotoshoots voor jezelf.
Grateful Generation Tours organiseert spannende fieldtrips in een authentieke Willy's MB uit WO2 (2 tot 3 personen) langs de slagvelden van Market Garden. Ondertussen is er de mogelijkheid om te genieten van diverse muzikale optredens door o.a. de Bill Baker’s Big Band en Batavorum Pipes en Drums. Verder kun je een kijkje nemen bij de radioshow met zend- en ontvangstapparatuur uit WO2: alles piept en kraakt en je mag meedoen. Er zijn de hele dag ook lekkere dingen voor iedereen, diverse foodtrucks met heerlijk eten en een bar om je dorst te lessen.


Behalve op het buitenterrein is er ook veel te doen in het museum zelf: bezoek de ongelooflijk boeiende tijdelijke tentoonstelling ‘Dubbelspion’, waarin je dubbelspionnen uit de Tweede Wereldoorlog ontmaskert en snapt hoe ook tegenwoordig misinformatie werkt.
Het Vrijheidsmuseum organiseert daarnaast korte highlight tours door de vaste expositie van ieder 45 minuten door de vaste expositie, langs geschiedenis en actualiteit. Deze tours zijn van 13.00-13.45, 14.00-14.45 en 15.00-15.45 uur. Ook zijn er speciale kinderrondleidingen (8-12 jaar): deze vinden plaats van 11.45-12.45 en 14.45- 15.45 uur. Reserveren voor de kinderrondleidingen en ‘highlight tours’ is noodzakelijk via: welkom@vrijheidsmuseum.nl.
De entree voor de Vrijheidsmarkt is € 7,50 p.p. voor volwassenen. Dit is inclusief parkeren, toegang tot het museum, de Kindervrijmarkt en alle andere acitiviteiten op de Vrijheidsmarkt (behalve horeca en Grateful Generation Tours). De Museumkaart is geldig. Overige kortingen/acties zijn op deze dag niet geldig, korting op korting is niet mogelijk.
Kinderen die deelnemen aan de Kindervrijmarkt hebben vanaf 8.30 tot 10.00 uur gratis toegang om een plek te zoeken. Na 10.00 uur is het tarief voor kinderen van 7 t/m 17 jaar €3,- pp. Kinderen t/m 6 jaar hebben gratis toegang.

Vrijheidsmarkt

Het is meer dan ooit nodig stil te staan bij de begrippen ‘vrijheid’ en ‘onvrijheid.’ Opeens zijn geopolitieke ontwikkelingen van invloed op ons dagelijks functioneren. Denk bijvoorbeeld aan de oorlog in Oekraïne, grote klimaatveranderingen, vluchtelingenstromen en overvolle opvanglocaties, de opkomst van extreemrechtse partijen, de groeiende armoede.

Hoe vrij zijn wij eigenlijk nog? En hoe bewaken wij onze vrijheid? Hoe bespreken we dit soort thema’s hier? In onze eigen omgeving?

Tijdens ‘Reflecting Freedom’, een werkconferentie van en voor jongeren op donderdag 28 september In Lindenberg Cultuurhuis, gaat het over dit soort vragen. De richttijd is van 19.00 tot 23.00 uur in De Lindenberg, Ridderstraat 23 in Nijmegen. De werkconferentie is bedoeld voor jongvolwassenen uit de regio tussen 18 en 27 jaar.

Reflecting freedom

Heeft u thuis nog een foto, document of object uit de Tweede Wereldoorlog waarvan u meer wilt weten? Dan bieden experts op het gebied van de Tweede Wereldoorlog u in oktober wellicht uitkomst. Zij zijn op de zondagen 1, 8 en 22 oktober van 14.00 tot 15.00 uur aanwezig in de Stevenskerk in Nijmegen om deze objecten te beoordelen. Stevenskerk, Sint Stevenskerkhof 62 in Nijmegen.

Expertdagen WO2 in de Stevenskerk 

Hoe leven en overleven jongeren als zij omringd worden door oorlogsgeweld? Die vraag staat centraal tijdens de tentoonstelling ‘Jong in oorlogstijd’, van 1tot en met 23 oktober in de Stevenskerk in Nijmegen.

De expositie is gebaseerd op verhalen en dagboeken van Nijmeegse jongeren tijdens de Tweede Wereldoorlog. Die worden tot leven gebracht met foto’s, voorwerpen en geschriften, maar ook op een interactieve manier en met augmented reality. Hun ervaringen weerspiegelen de belevenissen van jongeren uit de oorlogsgebieden van vandaag: Oekraïne, Syrië, Afghanistan.

Bij de expositie is plek ingeruimd voor het verhaal van ‘Albert en Theo’, de bijzondere vriendschap tussen een inheemse Amerikaanse soldaat en een Nijmeegse jongen tijdens WO2.

Gekoppeld aan de expositie ‘Jongeren in de vuurlinie’ geven op zondag 1 oktober wetenschappers aan de Radboud Universiteit lezingen over hun onderzoeken, gerelateerd aan dit onderwerp.

Jongeren in de vuurlinie: expositie en lezingen

Studie Academie Cultuur Avontuur (SACA) presenteert in het najaar 2023 het speciale lezingen­arrangement ‘Jong in oorlog: plaatsen van herinnering’. Docenten zijn Martijn Vermeulen en Maarten-Jan Dongelmans.

Op basis van bronnenmateriaal wordt tijdens een viertal lezingen en een afsluitende fietstocht ingegaan op de Tweede Wereldoorlog in Nijmegen en de relatie gelegd met de huidige oorlog in de Oekraïne. Centraal staan de thema’s verzet, Jodenvervolging, collaboratie en wederopbouw. Naast een historische inleiding op de thema’s wordt er aan de hand van concrete plaatsen van herinnering aandacht besteed aan ervaringen van jonge mensen in oorlogstijd. Destijds in Nijmegen, tegenwoordig in Oekraïne.

Lezing 1, donderdag 5 oktober, gaat over vijf Nijmeegse verzetsmensen (vier agenten en één burger), die werden opgepakt en in 1944 gefusilleerd. Ter nagedachtenis aan hen is aan de Bart Hendriksstraat het monument DePelikaan opgericht. In de lezing wordt ingegaan op de impact van deze arrestaties, op basis van interviews met één van hun kinderen.

In lezing 2, donderdag 19 oktober, staan de Joodse kinderen Hanna en Jacob Frank centraal. Zij werden in de nacht van 17 op 18 november 1942 samen met hun vader gearresteerd en getransporteerd naar Westerbork. De hereniging met hun moeder volgde later. Het gezin overleefde de oorlog niet. Voor hun woning aan de Leeuwstraat in Nijmegen zijn afgelopen voorjaar Stolper­steine gelegd, ter herinnering aan dit gezin.

Lezing 3, donderdag 2 november, gaat over Martha Waaldijk, die in de oorlogsjaren in Nijmegen-Oost woonde. Haar ouders sympathiseerden met de NSB, Martha sloot zich aan bij de Jeugdstorm, de jongerenorganisatie van de NSB. Deze lezing is gebaseerd op haar dagboeken.

In lezing 4, donderdag 16 november, gaat Maarten-Jan Dongelmans in op de impact van oorlog op jongeren, tijdens de Tweede Wereldoorlog en in de huidige tijd.

De lezingen zijn telkens van 19.15 tot 20.45 uur. Nadere informatie over de locatie volgt. Op zaterdag 18 november is er een afsluitende fietstocht langs locaties die een rol speelden in de lezingen.

De prijs voor het totale arrangement is € 50,-.

Voor meer informatie zie: www.cultuur-avontuur.nl of bel 06-14198515.

Jong in oorlog - plaatsen van herinnering

Op vrijdag 17 november 2023 heeft het evenement ‘Democratie en Vrijheid’ plaats in het Vrijheidsmuseum in Groesbeek. Het is een initiatief van Europe Direct Nijmegen, bedoeld voor leerlingen van het middelbaar onderwijs. Tijdens deze dag zal Samira Rafaela, die voor D66 zitting heeft in het Europees Parlement, vertellen over haar werk en haar visie geven op democratie en vrijheid.

Democratie en Vrijheid

‘Vrijheid’ is niet alleen een thema voor volwassenen, maar ook voor kinderen. Lindenberg Cultuurhuis pakt dat zondag 19 november op met een evenement voor kinderen in de leeftijd van 4 tot 12 jaar. ‘Vrijheid doe je zo!’.
Verdeeld in twee leeftijdsgroepen gaan ze aan de hand van doe- en luisteractiviteiten aan de slag met ‘vrijheid’ versus ‘onvrijheid’. Denk aan tekenen, schilderen, knutselen, schminken en urban dance. Het evenement wordt gehouden aan de vooravond van de Dag van de Rechten van het Kind, 20 november.

Kinderen en hun begeleiders zijn op zondag 19 november van 9.00 tot 12.00 uur welkom in De Lindenberg voor ‘Vrijheid doe je zo!’. Het adres: Ridderstraat 23 in Nijmegen. De toegang is gratis.


Vrijheid doe je zo!

Kinderen hebben bepaalde rechten: het recht op onderwijs, op eigen geloof en cultuur, op een naam en een nationaliteit en op een eigen menig. Het zijn maar enkele voorbeelden. Deze rechten zijn vastgelegd in het Kinderrechtenverdrag. De Verenigde Naties vieren op 20 november – de dag waarop in 1989 het verdrag werd getekend – de Dag van de Rechten van het Kind.

Kinderrechten worden overal geschonden, waar mensen in oorlog en onvrijheid leven. Waar kinderen niet naar school kunnen gaan en niet veilig kunnen leven. Het is dus heel belangrijk dat we ons inzetten om de rechten van de kinderen te beschermen.

Het Infocentrum WO2 Nijmegen staat op maandag 20 november 2023 stil bij de Dag van de Rechten van het Kind. Welke invloed hebben kinderrechten op ons leven en wat precies kunnen we doen om die te beschermen? Het programma wordt begeleid door Tako Rietveld. De voormalige presentator van het Jeugdjournaal is sinds 2015 de eerste kinder­correspondent ter wereld en zet zich al jaren in voor kinderen en geeft hun een stem.

Het programma heeft plaats in de Karolingenzaal van Cultuurhuis De Lindenberg van 14.00 tot ca16.00 uur. Ingang Infocentrum WO2 Nijmegen, Ridderstraat 27, 6511 TM Nijmegen.

Dag van de Rechten van het Kind

Toen op kerstavond 1944 Canadese soldaten in hun loopgraven aan het front tussen Groesbeek en Wyler het ‘Silent night, holy night’ zongen, werd dat door de Duitse soldaten aan de andere kant van de frontlijn beantwoord met hetzelfde lied in hun taal. Tijdens de Eerste Wereldoorlog speelden zich aan het front soortgelijke taferelen af.

Voor de Stichting Groesbeek Airborne Vrienden vormde het verhaal de inspiratiebron voor ‘Kerst in het hart van de gewone soldaat’, twee concerten in de kerken van Groesbeek en het Duitse Wyler als muzikale herinnering aan de waarde van vrijheid. In december 2022 werden ze voor het eerst gehouden, met succes. Dit jaar zijn er weer twee kerstconcerten, met als thema ‘Kerstmis in den vreemde’. De eerste is op zaterdag 9 december om 15.00 uur in de kerk Sankt Johannes Baptist in Wyler, de tweede op zaterdag 16 december om 16.00 uur in de Cosmas en Damianuskerk in Groesbeek.

JONG IN OORLOGSTIJD - NAJAAR 2023

Volledige programma JONG IN OORLOGSTIJD

WO2-wandeling Heumen in teken luchtlandingen

Parachutesprong Klein-Amerika

Euregio Vrijheidswandeling

Waaloversteek 2023

Lezing over Waaloversteek

Herdenking De Oversteek

Amerikanen bij Sunset March

Vrijheidsmarkt

Reflecting freedom

Expertdagen WO2 in de Stevenskerk

Jongeren in de vuurlinie: expositie en lezingen

Jong in oorlog - plaatsen van herinnering

Expertdagen WO2 in de Stevenskerk

Expertdagen WO2 in de Stevenskerk

Democratie en Vrijheid

Vrijheid doe je zo!

Dag van de Rechten van het Kind

Kerst in het hart van de gewone soldaat

Kerst in het hart van de gewone soldaat

Locaties

Verdieping

Historische Waaloversteek nagespeeld bij Nijmegen

Muurschildering over Market Garden

‘Mijn dochtertje blijft vragen wanneer we teruggaan’

'Wij wisten niet wat oorlog was’