Nijmegen voor en na de oorlog

Op deze foto, gemaakt eind jaren ’30, de Grote Markt kijkend richting de Korte Burchtstraat, met trams, taxi’s, fietskarren en wandelaars. Rechts zijn marktkraampjes te zien. Alleen het uitstekende pand van de V&D wordt bij het bombardement verwoest, de rest blijft behouden.

Nijmegen is voor de Tweede Wereldoorlog een levendige stad, volop in ontwikkeling. In 1936 wordt de Waalbrug geopend door koningin Wilhelmina, in aanwezigheid van vele duizenden belangstellenden. De geboorte van prinses Beatrix, op 31 januari 1938, wordt in de stad uitbundig gevierd. Ruim een jaar later opent haar vader, prins Bernhard, het Goffertpark en gelijknamige stadion.

Een vooroorlogse foto van het station Nijmegen, daterend uit de 19e eeuw. Rechts voor het station zien we een kiosk en in het midden voor de tram een wachthuisje voor de tram.

De Waalstad heeft een gezellig winkelcentrum, met zijn vele winkels en uitgaansgelegenheden in de straten, steegjes en gasjes rondom de Grote Markt en de Stevenskerk. Een stadscentrum ook gedomineerd door kerken: de Stevenskerk, de SintAugustinuskerk en Dominicuskerk. Kortom, een bruisend stadscentrum, zowel geliefd bij de Nijmegenaren als mensen van buiten.

In de oorlogsjaren gaat het leven er aanvankelijk zijn gewone gang, ondanks de beperkingen. Ook op dinsdagmiddag 22 februari 1944, een koude, maar zonnige dag, is het gezellig druk in de stad. Als rond half één het luchtalarm gaat vanwege overvliegende Amerikaanse bommenwerpers, zoekt iedereen een schuilplaats. Om die weer te verlaten als drie kwartier later het sein ‘veilig’ wordt gegeven. Een paar minuten voor half twee laten Amerikaanse vliegers hun bommen vallen. In circa twee minuten verandert een groot deel van het centrum in puin, de branden die op de bommen volgen, doen de rest. Bijna 800 mensen vinden de dood, de schade is enorm.

Later dat jaar, in september 1944, tijdens de operatie Market Garden en de bevrijding van Nijmegen, wordt er hard gevochten rond het centrum en de Waalbrug. Opnieuw gaan hele straten in vlammen op, de meeste aangestoken door de Duitsers.

Het Nijmeegse stadshart zal nooit meer hetzelfde worden. Na de oorlog is er vanuit het Rijk alleen geld beschikbaar om de Stevenskerk en het Stadhuis in de oude glorie te herstellen. De SintAugustinuskerk en de SintDominicuskerk worden afgebroken en maken, net als grote delen van de binnenstad, plaats voor nieuwbouw. De wederopbouw van het centrum van Nijmegen neemt zo’n 20 jaar in beslag.

Het pand van Vroom & Dreesmann aan de Grote Markt, gefotografeerd in 1938. Bij het bombardement van 22 februari 1944 gaat het in vlammen op.

Stadsbeeld uit 1930. Kijk vanuit de Lange Burchtstraat op de Grote Markt en de Stevenskerk. [Foto: RAN]

Luchtfoto van Nijmegen omstreeks 1930. Het gearceerde deel wordt door het bombardement van 22 februari 1944 grotendeels verwoest.

‘Zóó kwam Nijmegen uit den oorlog!’ Kaart van het Actie-Comité ‘Opbouw Nijmegen’. In rood de straten en panden die totaal verwoest zijn, in rose gearceerd de zwaar beschadigde gebieden. De verwoestingen zijn niet alleen het gevolg van het Amerikaanse bombardement, maar ook van de strijd in september 1944 en de beschietingen in de periode tot april 1945.